De Anne Frank Fonds stichting (In Nederland) heeft in een kort geding en in hoger beroep gewonnen van het Anne Frank Fonds (in Zwitserland). De rechtszaken gingen over het beschikbaar stellen van annefrankmanuscripten.org in landen anders dan in Nederland.
Hoe zat het ook alweer
Anne Frank is in 1945 gestorven in het concentratiekamp Bergen-Belsen. Doordat ze meer dan 70 jaar geleden omgekomen is zou haar werk toch publiek domein moeten zijn. Helaas is dat niet het geval. Tot 1995 kenden we in Nederland een regel in de Auteurswet voor die werken die postuum voor het eerst publiceert zijn. Deze krijgen vanaf het moment van publicatie 50 jaar auteursrechtelijke bescherming. Het originele manuscript van Anne Frank is pas in 1986 door het KNAW gepubliceerd. Dat betekent dat we tot 1 januari 2037 moeten wachten voordat het auteursrecht op dit manuscript verloopt.
Dit is een Nederland specifieke regel en dat betekent dat je in andere landen het auteursrecht op deze manuscripten wel al verlopen zijn. Zo heeft de stichting Kennisland in 2016 – 70 jaar na de dood van Anne Frank – dit originele manuscript al eens in Polen digitaal beschikbaar gesteld om dit verschil in wetgeving uit te lichten.
De Stichting is niet de rechthebbende van dit werk, dat is het zwitserse Anne Frank fonds. Deze geeft geen toestemming voor het gratis beschikbaar stellen van deze teksten. Daarom lanceerde in 2021 de Belgische Vereniging voor Onderzoek en Ontsluiting van Historische Teksten in samenwerking met het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en de Nederlandse Anne Frank Stichting een nieuwe wetenschappelijke online editie van alle manuscripten van Anne Frank: annefrankmanuscripten.org. Deze teksten zijn alleen in die landen beschikbaar waar het auteursrecht op de manuscripten verlopen zijn. In Nederland is de site door geoblocking niet beschikbaar.
De rechtszaak
Desondanks dat het auteursrecht op de werken van Anne Frank in veel landen verlopen is, heeft het Fonds een rechtszaak aangespannen, waar ze onder meer een bevel willen afdwingen om de publicatie van de manuscripten te staken, of tenminste de website zodanig in te richten dat deze vanuit Nederland ook niet toegankelijk is via een VPN of een proxy-dienst.
Het hof oordeelt dat er voldoende maatregelen getroffen zijn op annefrankmanuscripten.org dat er deze publicaties niet in Nederland beschikbaar zijn gemaakt. Daarbij gebruikt de website zelf-lerende systemen van CloudFlare om omzeiling via bekende VPNs tegen te gaan.
Hierdoor is er “[…] geen sprake van opzettelijk ontoereikende geo-blocking en volstaan de afschermingsmaatregelen, zodat geen mededeling aan het publiek in Nederland wordt gedaan en dus geen inbreuk op de auteursrechten van het Fonds wordt gepleegd. […]” (4.6.6. Van de uitspraak)
Consequentie
annefrankmanuscripten.org heeft op een bijzondere manier ervoor gezorgd dat de originele manuscripten zo breed mogelijk beschikbaar worden gesteld. Door deze in België te publiceren, waar het werk al publiek domein is – en geoblockering toe te passen waardoor het niet in Nederland beschikbaar is – hebben ze ervoor gezorgd dat een breed publiek deze belangrijk egodocumenten kunnen bestuderen.
Erfgoedinstellingen hebben met deze uitspraak de bevestiging gekregen dat zij met de juiste maatregelen ook materiaal beschikbaar kunnen waarvan in een andere land het recht al verlopen is, maar in Nederland nog niet.