Seriële stemmen van gewone mensen. Rekesten als archiefbron

Rekesten worden steeds populairder als bron voor historisch onderzoek. Ze geven inzicht in talloze aspecten van het dagelijks leven in het verleden en op de verhouding tussen burgers en politiek. Het woord ‘burger’ moeten we daarbij ruim opvatten: verzoekschriften werden niet alleen ingediend door mannen met stedelijk of (vanaf de negentiende eeuw) nationaal burgerschap, maar door praktisch alle inwoners van Nederland, inclusief de overzeese gebieden.

De aanleiding van de bijeenkomst op 6 maart vormt de publicatie van de nadere archieftoegang ‘Revolutionaire petities in de Bataafse Republiek 1796-1801’. Deze nadere toegang koppelt metadata die zijn verzameld voor een bijzondere archiefcollectie, de circa 15.000 verzoekschriften aan de wetgevende lichamen van de Bataafse Republiek, aan de scans van de originele verzoekschriften die beschikbaar zijn op de website het Nationaal Archief. Hiermee wordt het voor het eerst mogelijk om een reeks rekesten in een Nederlandse collectie te doorzoeken op onder meer de naam van de indiener en de plaats van herkomst.
Waar de metadata binnen de dataset Revolutionaire Petities handmatig zijn verzameld, wordt er inmiddels ook nagedacht over de mogelijkheid van automatische metadatering van rekesten op basis van HTR. De ontwikkelingen op het gebied van automatische handschriftherkenning hebben de afgelopen jaren zo’n vlucht genomen dat het mogelijk is om van reeksen verzoekschriften, hoewel deze doorgaans gesteld zijn in veel verschillende handen, kwalitatief goede HTR te genereren. Aan het Huygens Instituut is de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met automatische data-extractie in de context van het project REPUBLIC (https://republic.huygens.knaw.nl/), dat tot doel heeft de resoluties van de Staten-Generaal van de Republiek (1576-1796) digitaal beschikbaar te maken. Binnen REPUBLIC wordt hierbij veel gebruik gemaakt van het in hoge mate formulaire karakter van overheidsbronnen als de resoluties. De verwachting is dat deze ervaring van pas zal komen bij het ontsluiten van rekesten, die in de regel eveneens een zeer formulair karakter hebben.

Het doel van de bijeenkomst ‘Rekesten als archiefbron’ is meerledig. In de eerste plaats markeert de bijeenkomst de publicatie van de nadere toegang Revolutionaire petities. Deze gelegenheid zal worden aangegrepen om belangstellenden te informeren over enkele lopende initiatieven op het gebied van rekesten en data-extractie. Daarnaast is het onze bedoeling om een dialoog op gang te brengen over de ontsluiting van collecties verzoekschriften in Nederlandse archiefinstellingen. Binnen een erfgoedlandschap waarin inclusiviteit en diversiteit worden beschouwd als kernwaarden zal de belangstelling voor verzoekschriften, de historische bron bij uitstek voor het bestuderen van de levens van gewone mensen, de komende tijd verder toenemen. Dit vraagt om meer kennis over de aanwezigheid van verzoekschriften binnen archiefcollecties en een uniforme standaard voor de ontsluiting van dit brontype. Wij zouden graag samen met archiefinstellingen nadenken over een gezamenlijke strategie: hoe zorgen we dat de archieven optimaal kunnen profiteren van de snel toenemende technische mogelijkheden en wat zijn daarbij de behoeftes en de obstakels?
De bijeenkomst vindt plaats op 6 maart van 13-17u bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Cruquiusweg 31 in Amsterdam. Belangstellenden zijn van harte uitgenodigd om deel te nemen aan deze middag en kunnen contact opnemen met Joris Oddens (joris.oddens@huc.knaw.nl). Zij ontvangen dan binnenkort het programma.