Alkmaars archief in conflict met Youtube

Mark Alphenaar van het Regionaal Archief Alkmaar schreef het volgende:

Donderdag 6 juni kregen we bij het Regionaal Archief Alkmaar een hartverzakking. Ons complete YouTube-kanaal was weg. Verwijderd. Onmogelijk om nog in te loggen. Contact met YouTube kon alleen via een formulier waar we in 1000 karakters ons verweer eenmalig mochten doen. De uitspraak van YouTube zou daarna bindend zijn.

Antwoord op ons verweer kwam er helaas niet en op een andere manier in contact komen met YouTube was er niet. De enige optie die ons overbleef was International Archives Day (9 juni, Eerst Pinksterdag) aan te grijpen om aandacht aan dit probleem geven via Twitter. Misschien dat d.m.v. voldoende aandacht we met YouTube in contact zouden kunnen komen. En wat voor aandacht kregen we….

Aandacht en nog eens aandacht

De media (o.a. NOS, NHnieuws, Alkmaar Centraal, NRC, Editie NL, Trouw, de Telegraaf, Noordhollands Dagblad) sprong bovenop het verhaal. Er volgende on- en offline heel veel verontwaardiging over dat YouTube ons kanaal en eerder ook een in 2018 geplaatst WO2-filmpje (Mussert bezoekt Alkmaar), het ‘predicaat’ haat zaaiend gaf. Gebeurde dit automatisch? Waren het de nieuwe regels van YouTube omtrent haat zaaiende video’s? Zou al het gevoelige historisch filmmateriaal nu ‘gecensureerd’ worden? We wisten het niet. Wat wel opviel was dat het Mussert-filmpje al sinds 2011 op het YouTube-kanaal van Instituut voor Beeld & Geluid stond, en zelfs nog op een ander kanaal. Deze filmpjes waren nog gewoon zichtbaar.

Op Twitter en andere plekken online ontstonden discussies over het voorval, een echte maatschappelijk discussie over historisch materiaal op platformen van commerciële instellingen.  Opvallend was dat menig persoon ons aansprak over het feit dat wij onze filmpjes daar hadden staan. Dom waren we, amateuristisch zelfs, maar we kregen ook vele goed bedoelde tips van/voor andere platforms.

Archieven op commerciële platformen

Wij vinden dat we op platformen aanwezig moeten zijn waar onze doelgroepen zitten, en ja, dus ook op commerciële sites zoals Facebook, Flickr en YouTube. Zeker ook voor educatieve doeleinden. De kans dat scholieren weten dat we op bijvoorbeeld Wikimedia Commons zitten is veel kleiner dan dat ze ons materiaal op YouTube (waar ze vaak als eerste kijken). Natuurlijk proberen we ook op duurzamere en niet-commerciëlere platformen aanwezig te zijn, zeker nu nog meer. Er is een heleboel mogelijk en we staan daar zeker niet negatief tegenover. Het is een afweging die we op dit moment maken. Aan de ene kant, duurzaamheid, onafhankelijkheid, controle. Aan de andere kant, bereik, bekendheid, gebruikersgemak en geld natuurlijk. Nu gaan we voor het laatste, maar we geloven er zeker in dat YouTube zeker niet ons enige platform blijft of dat we er ooit helemaal vanaf zullen gaan. Maar op dit moment is dat gewoon de beste plek voor ons, ondanks alle problemen. De integratie op andere plekken en deelmogelijkheden van YouTube zijn uitstekend. Ongetwijfeld zullen andere platforms ook steeds beter worden en soms zijn ze dat al. We houden alles in de gaten, gaan waar onze doelgroepen zitten en zijn niet ‘merk-exclusief’. Uiteindelijk blijven we wel een middelgroot archief met beperkte middelen, dus soms moet je werken met iets dat niet 100% naar tevredenheid is, maar wat de klus klaart. Voor grotere archieven en andere culturele instellingen met veel naamsbekendheid (en geld) zullenl de keuzes makkelijker zijn.

Maar één ding is zeker, we waren niet ons filmarchief kwijt! Sommige mensen dachten te lezen in de media dat ons eigenlijke filmarchief weg was en dat we geen back-ups zouden hebben van het bronmateriaal op veilige plekken. We zijn een archief, dus dat hebben we juist wel. Dat is ook social media, mensen kijken niet verder dan een tweet en reageren daar (soms emotioneel en ongenuanceerd) op. We zagen dat dit soort opmerkingen werden tegengesproken door anderen uit bijvoorbeeld de archievenwereld. Zelf hoefden we nauwelijks in gesprek/verdediging te gaan.

Daar zijn we weer

Uiteindelijk kwam ons YouTube-kanaal weer online, maar een reactie van YouTube bleef uit. We waren wel verrast dat ze met diverse media hadden gesproken, maar helaas niet met ons. En toen werd er, nog geen dag na het online komen, weer een W02-filmpje geblokkeerd (o.a. geen reacties erbij, niet meer kunnen delen). Deze keer was het een filmpje waarin een parade van de Jeugdstorm in Alkmaar te zien was, met een enorm hakenkruis op de straat.

Wederom zochten we aandacht via Twitter en andere media volgende vanzelf.  Het duurde deze keer niet lang voordat we contact kregen met YouTube (met dank aan Christian Schouten van D66 Alkmaar). We spraken telefonisch over de gebeurtenissen. Het offline halen van ons kanaal bleek niet de bedoeling te zijn geweest. Deels te wijden aan de strikte naleving van de nieuwe regels. Een verontschuldiging volgde. Het blijkt dus in de nieuwe regels te gaan over de manier waarop context moet worden gegeven bij filmpjes met zichtbare Nazi symbolen en/of waarvan YouTube ze ziet als ‘haat zaaiend’.  Context moet getoond worden IN de video d.m.v. tekst in beeld of via een ‘voice over’.  Alleen eronder is niet voldoende en reden dat een video verwijderd kan worden.

Maar een ‘voice over’ bij een filmpje met origineel geluid? Dat lijkt ons niet verstandig, maar ook niet continu tekst in beeld. In overleg met YouTube hebben we een voorbeeld gemaakt van hoe het dan wel zou kunnen.

Daarnaast zal YouTube gaan kijken om de community-richtlijnen duidelijker te maken wat betreft gevoelig materiaal dat voor educatieve doeleinden wordt gebruikt en hoe daar mee om te gaan. Ook kijken ze naar de mogelijkheid om in YouTube zelf een tekstblad in/voor een filmpje te zetten. Niet iedereen heeft namelijk toegang tot een programma waarmee ze filmpjes makkelijk kunnen bewerken.

Eind goed, al goed?

Het is nog even afwachten of YouTube (misschien automatisch) bewerkte filmpjes toch afkeurt, maar we hebben er vertrouwen in. En, we hebben nu een direct contactpersoon bij YouTube. De kans is wel aanwezig dat wereldwijd de komende tijd WO2-materiaal zal verdwijnen dat niet voldoet aan de nieuwe richtlijnen. Een tip aan iedereen dus om de filmpjes op je YouTube-kanaal even door te lopen of er geen ‘foute’ elementen inzitten.

Bijkomend voordeel aan de gebeurtenis van de afgelopen dagen, is dat de maatschappelijke discussie weer flink is aangewakkerd. Zeker in Amerika (aan de retweets te zien) deelde en reageerde men er flink op los. De discussie was daar wel veel gericht op Republikeinen vs. Democraten en links vs. Rechts. YouTube is in zekere mate ook blij met de aandacht, zeker als deze discussie de politiek en andere beleidsmakers bereikt. Het blijft namelijk ook voor YouTube een grijs gebied als het gaat om (historisch) materiaal dat als haat zaaiend kan worden aangezien versus vrijheid van meningsuiting.

Archief van het Archief

Natuurlijk hebben we al onze activiteiten van de week waarin het YouTube-voorval speelde, bewaard. Artikelen die in de media zijn verschenen (on- en offline) en Tweets en ontvangen reacties zijn opgeslagen. Analyse van social media laat o.a. zien:

• 234 nieuwe volgers op Twitter
• 450 nieuwe volgers op YouTube
• De eerste tweet over het verwijderen van ons hele YouTube-account kreeg 2391 retweets en 2473 likes. 335 retweets werden voorzien van reacties.
• Totaal potentieel bereik van de vijf tweets die we stuurden over dit onderwerp: 3,8 miljoen.
• Enorm veel retweets en reacties vanuit Amerika. Nauwelijks retweets of reacties vanuit de erfgoedwereld.