APRIL 2020 | NUMMER 2 SINDS 1892 | JAARGANG 124 UITGAVE VAN DE KONINKLIJKE VERENIGING VAN ARCHIVARISSEN IN NEDERLAND archievenblad De archivaris als Spider-Man Databeheerder van het wereldwijde web? Archiveren by design Pleidooi voor een plek vooraan in de keten Kennisnetwerk Informatie en Archief Verleden, heden en toekomstTE HUUR • Geconditioneerde ruimte in kelder. • Momenteel 8500 m1, kasten aanwezig, ter overname aangeboden. Uitbreidings- mogelijkheid tot ca. 12.000 m1. • Oppervlakte ca. 1300 m2. • • Ligging direct aan spoorlijn, Station Alkmaar-Noord • Goede parkeergelegenheid aanwezig Voor nadere informatie, belt u met Regiohuis Alkmaar t.a.v. De heer A. Groot Hertog Aalbrechtweg 5 1823 DL Alkmaar T 06-51312848 E info@regiohuisalkmaar.nl I www.regiohuisalkmaar.nl Prijs per meter archief vanaf € 12,75 vrij van BTW incl. energiekosten. Voormalige archiefbewaarplaats (voorheen Regionaal Archief Alkmaar) • Archiefruimte per direct beschikbaar.3 De archivaris als Spider- Man: databeheerder van het web? Vroeger kon overlevering niet zonder fysieke dragers. De opkomst van de pc en het internet bracht een ommekeer in de opslag, toegankelijkheid, versprei ding en bewerking van informatie. Die apparaatgebonden informatie werd in toenemende mate stromend, aan ver andering onderhevig. Of en hoe wordt toegankelijkheid van informatie duur zaam geborgd in de digitale wereld? Wat wordt de rol van de archivaris? (Kilo)meters maken In 2016 startte het Stadsarchief Amsterdam met het wegwerken van elf kilometer aan achterstanden. Het laatste jaar van project Omega is in volle gang, tijd om de balans op te maken. Hoe breng je zo’n mega operatie tot een goed einde? ARCHIEVENBLAD | 2020 | NUMMER 1 INHOUD 13 30 04 Van de redactie 05 De archiefervaring 10 Gedigitaliseerd archief beter toegankelijk 16 Conservering: meer dan een blauwe omslag 18 Het archief van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 21 Brievenreeks 22 Archiveren verdient een plek vooraan in de keten 24 Column 25 Archiefdagen 2020 26 KIA: ontwikkelingen en toekomstperspectief 32 Column 33 Uitgelezen Leven in media Op een steenworp afstand van het Vredespaleis en het Binnenhof is Beeld en Geluid Den Haag geland. Een mediamuseum nauw verbonden met Beeld en Geluid in Hilversum, maar met een aparte status en eigen signatuur. Beeld en Geluid Den Haag stelt de rol van media in de moderne (informatie)samenleving centraal in het hart van de Neder landse democratie. 34 BURGERLIJKE STAND ‘Praktijkervaring moet niet worden onderschat’ In gesprek met Emmanuele Mores 6 En verder in dit nummerARCHIEVENBLAD | 2020 | NUMMER 2 Colofon Het Archievenblad is een uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederland (KVAN). Het Archievenblad verschijnt zes maal per jaar. Alle leden van KVAN/BRAIN ontvangen het Archievenblad. Redactie Joris van Dierendonck (eindredacteur), Wouter van Dijk, Maaike Heems kerk, Mirjam Schaap, Geert Stroo, Cees Tromp, Bernadine Ypma (hoofd redacteur), Marian de Vos, Nick Werring, Vera Weterings. Redactieadres Archievenblad Postbus 5135, 1410 AC Naarden Telefoon: (035) 542 74 35 Email: redactie@archievenblad.nl Website: www.archievenblad.nl Vaste medewerkers Niels Bongers, Peer Boselie, Puck Huitsing, Hannie KoolBlokland, Erik Kraai, Noor Schreuder, Christian van der Ven, Bert de Vries. Abonnementen en ledenadministratie Wie geen lid is van de KVAN kan het Archievenblad bestellen bij het KVANbureau. Ook voor adreswijzigingen kunt u daar terecht. KVAN-bureau Postbus 5135, 1410 AC Naarden Telefoon: (035) 542 74 35 Email: info@kvanbrain.nl Website: www.kvan.nl Jaarabonnement Nederland € 78,00 Buitenland € 90,25 Losse nummers € 8,00 Advertenties Voor vragen over de advertentiemogelijkheden kunt u contact opnemen met mediaadviseur Herman Wessels van APPR Hét Brancheburo Telefoon: 035 – 694 28 78 Email: herman@apprhbb.nl Ontwerp en opmaak Els Gulpen Grafische Vormgeving, Heerlen Druk Damen Drukkers, Werkendam Covertekening Niels Bongers ISSN 13854186 Het volgende nummer van het Archievenblad verschijnt in juni 2020. Toegankelijkheid In het Nationaal Archief draait momenteel de ingetogen tentoonstelling De oorlog die bleef over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. In de expositieruimte is een depotopstelling nagebootst. Daar lees en zie je persoonlijke verhalen die in het archief te vinden zijn. Het Nationaal Archief bewaart met zo’n negen kilometer documenten de grootste collectie oorlogsarchieven van Nederland. Een van die archieven is het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, waarover op dit moment een discussie gaande is over toegankelijkheid tot de stukken. In die discussie moet rekening gehouden worden met wetgeving, emoties en belangen. Toegankelijkheid kan zowel een zegen als een vloek zijn. Ik herinner mij nog de KVANdagen 2011 in Leeuwarden, waar een spreker zijn teleur stelling uitte over de digitalisering van genealogische bronnen. Met de opkomst van digitale toe gankelijkheid verdween zijn periodieke bezoek aan studiezalen. In de Burger lijke Stand komt dit keer Emmanuele Mores aan het woord, publieksarchivaris van Zeist. Hij deed onderzoek naar zijn familiegeschiedenis in Italië. Een bijzon dere ervaring, maar tegelijkertijd constateert hij: ‘Eigenlijk ben ik erg jaloers op de hoeveelheid digitaal beschikbare genealogische informatie in Nederland.’ Verbeterde digitale toegankelijkheid stimuleert onderzoek. Dat is niet alleen te lezen in het Archievenblad, maar ook zichtbaar bij evenementen. Tijdens Familie geschiedenis in de Buurt, georganiseerd door het CBG | Centrum voor Familie geschiedenis en het BHIC, sprak hoogleraar criminologie Paul Nieuw beerta. Hij maakt bij zijn onderzoek gebruik van historische datasets van het BHIC, zoals het archief van gedetineerden in NoordBrabant in de periode 18381938. Daardoor kan Nieuwbeerta een eerste beeld schetsen van honderd jaar detentie in de provincie. Nieuwbeerta stelt dat de datasets van archieven kansen bieden voor toekomstig onderzoek. Data uit archieven worden voor steeds meer wetenschaps gebieden interessant. Het maatschappelijk debat rondom privacy, openbaarheid van informatie en de vorming van wetgeving hieromtrent (AVG, WOB, WOO, WHO) is in volle gang. Het is goed om met elkaar in discussie te blijven over wat toegankelijkheid is binnen ons vakgebied. Welke rol speelt de archivaris? Hoe kan de archivaris de toegankelijkheid van archief bevorderen en tege lijkertijd de belangen behartigen van archiefvormers en van hen die vermeld staan in de bronnen? In dit Archievenblad leest u verschillende bijdragen rondom dit onderwerp, maar ga vooral ook de discussie aan op kia.pleio.nl. | VAN DE REDACTIE Citaat van de maand ‘Computers zijn nutteloos. Ze kunnen je alleen antwoorden geven.’ Pablo Picasso Tekst Bernadine Ypma | hoofdredacteur5 ARCHIEVENBLAD | 2020 | NUMMER 2 Mijn eerste stappen in archievenland zette ik tijdens mijn studie bij het – toen nog – Algemeen Rijksarchief in Den Haag. Als bijbaan- tje mocht ik daar op dinsdagavond de stukken uit het depot halen voor de bezoekers. Via onder meer Regionaal Archief Rivierenland, Regio naal Archief Alkmaar, Gemeentearchief Zaanstad en Het Scheepvaart museum kwam ik terecht bij RHC Vecht en Venen in Breukelen. Ik kan mezelf dus met recht een ‘archiefnomade’ noemen. Tijdens al mijn omzwervingen is er eigenlijk altijd één constante geweest: de archiefbezoeker, zowel op de studie zaal als digitaal. Daarbij is me opgeval len dat het zoeken naar je voorouders onverminderd populair is, niet in de laatste plaats dankzij een program ma als Verborgen Verleden. Natuurlijk draait Verborgen Verleden meer om het spannende verhaal dan om de onder zoekssystematiek, maar het heeft er wel voor gezorgd dat er weer enthousiast gereageerd wordt als ik vertel dat ik in het archief werkzaam ben: ‘Oh, doe je dan ook onderzoek naar voorouders? Gaaf!’ Want ja, stiekem hopen we toch allemaal af te stammen van Rembrandt, Michiel de Ruyter of Willem van Oranje. Maar het zijn niet altijd die grote ontdek kingen die ons werk bijzonder maken. Ik had eens een oude vrouw aan de balie die helemaal in tranen was omdat ik een geboorteakte van haar moeder tevoorschijn had gehaald. Haar moeder was in het kraambed gestorven en die had ze dus nooit gekend. Nu had ze eindelijk iets tastbaars. Of de mevrouw in de bibliotheek van het Scheepvaart museum, die aan de hand van een oude menukaart van een van de repatriërings schepen haar hele reis van Indonesië naar Nederland herbeleefde. Voor ons als archivarissen lijken dit misschien heel eenvoudige documenten, maar voor die mensen was de historische sensatie minstens zo groot als het ontdekken van die ene beroemde voorouder. Ik heb een voorliefde voor oude kaarten, charters en middeleeuwse handschrif ten. Ook hier zit de sensatie soms in de kleine archiefstukken. In de collectie van het RHC Vecht en Venen bevindt zich een bijzondere prentbriefkaart uit 1902. Het is niet de afbeelding van het Korte Grachtje in Maarssen die de kaart bijzon der maakt, maar de afzender én de taal waarin de tekst geschreven is. De kaart is namelijk geschreven in het Esperanto en de afzender is Dreves Uitterdijk, een van de pioniers van de Esperantobeweging in Nederland. Hij schreef deze kaart aan zijn Franse medeEsperantist Louis Demarest in Reims. Esperanto was een politiek neutra le wereldtaal, eind negentiende eeuw bedacht door Lejzer Zamenhoff. Dankzij de universele taal, die voor iedereen gemakkelijk toegankelijk was, zouden we allemaal gelijk zijn en elkaar beter begrijpen, zo was de gedachte. De Eerste Wereldoorlog is een van de oorza ken dat dit ideaal nooit helemaal van de grond is gekomen. Esperanto wordt van daag de dag nog door een relatief kleine groep mensen gesproken. Toch heeft die idealistische gedachte me geïnspireerd bij de keuze van een naam voor mijn bedrijf: Historio betekent ‘geschiedenis’ in het Esperanto. Door middel van cursussen genealogie en paleografie, historische stadswandelingen en fietstochten wil ik persoonlijke en regionale geschiedenis toegankelijk maken voor iedereen. En als echte archiefnomade laat ik me daarbij uiteraard niet beperken tot één vaste standplaats. Het blijft dus een verrassing waar ik de volgende keer weer opduik ... | Sander Wegereef DE ARCHIEFERVARING VAN Tekst Sander Wegereef | eigenaar Historio Sander Wegereef: ‘De sensatie zit soms in de kleine archiefstukken’ (foto Tom Baas). Prentbriefkaart Dreves Uitterdijk (collectie RHC Vecht en Venen).ARCHIEVENBLAD | 2020 | NUMMER 2 6 Tekst René Spork | gepensioneerd archivaris TOEGANKELIJKHEID Een dorpsoudste ergens in Bangladesh tekent op verzoek van dorpsbewoners de ‘kadastrale’ landscheidingen in het zand. De eigendomsrechten en grenzen zijn opgeslagen in zijn geheugen. Zijn mening wordt gerespecteerd. De tekening in het zand had ook een schets op papier kunnen zijn of een digitaal bestand. Gegevensoverdracht kan niet zonder drager. Exclusieve mondelinge overdracht beklijft in elk geval niet. De tamelijk gangbare opvatting dat er in onze cultuur een verhalende, ononderbroken orale traditie is geweest (‘sprookjes’) die teruggaat tot heidense tijden, klopt in elk geval niet en is inderdaad een ‘sprookje’. Zonder hulp van fysieke bronnen gaan vertellingen en ook recht en bewijs al na een paar generaties ver loren. Verhalen vormen mede onze geschiedenis, maar geheugen en recht en bewijs vragen om vastlegging in tekst en/of beeld. Bewerkte voorwerpen vormen aanvullend archeologisch bewijs. Gestold verleden, vloeibaar heden Afbeeldingen aangebracht op rotswanden, versierde potten en vazen, in kleitabletten gegraveerde teksten, hiërogliefen, teksten/tekeningen op steen, metaal, papyrus, bamboe, Tot de komst van de computer kon overlevering niet zonder fysieke dragers. De opkomst van de pc en het internet bracht een ommekeer in de opslag, toegankelijkheid, verspreiding en bewerking van informatie, in de kern bestaande uit nullen en enen. Die apparaatgebonden informatie bleef niet statisch, maar werd in toenemende mate stromend, aan verandering onder hevig. Of en hoe in de digitale wereld toegankelijk- heid van informatie duurzaam wordt geborgd, is nog maar de vraag. Wat wordt de rol van de archivaris? Als je een vakantiefoto op Face- book zet, is die niet langer alleen van jou (foto Pixabay). De archivaris als Spider-Man Databeheerder van het wereldwijde web?7 ARCHIEVENBLAD | 2020 | NUMMER 2 » boombast, perkament en papier: het archief van de mens heid heeft vaste vorm en kan worden bewaard en is toegan kelijk, mits het schrift kan worden ontcijferd. De archeoloog of archivaris heeft houvast. De vastlegging van gesproken teksten, liederen, voorstel lingen en muziek is pas van tamelijk recente datum met de komst van grammofoonplaat en de – niet zo duurzame – film en bandopnamen. Het gaat, net als in de digitale wereld, om apparaatafhankelijke informatie. In de huidige stromende digitale wereld zijn beeld, geluid en tekst eenvoudiger te combineren en te verspreiden dan ooit, maar hoe duurzaam of robuust is die digitale wereld, qua opslag en wet en regelgeving? Bij schriftelijke bronnen (manuscripten, publicaties, verzamelingen, overheids en particuliere archieven) is er sprake van allerlei wet en regel geving inzake eigendom, beheer, behoud en beschikbaar stelling (openbaarheid, privacy, auteursrecht). Juridische kwesties ontstonden al gauw na de internet doorbraak midden jaren negentig door digitalisering en beschik baarstelling van papieren informatie, door verruiming van toegankelijkheid dus. Archiefinstellingen publiceerden geleidelijk hun meest geraadpleegde (kwetsbare) bestanden – denk aan persoonsgebonden informatie zoals de burger lijke stand, kranten en beeldbanken – zonder winstoogmerk op internet. Fijn voor de gebruiker. Auteursrechtorganisaties roerden zich met name wat betreft de beschikbaarstelling van gedigitaliseerde kranten en beeldbanken met foto’s, ansichtkaarten, affiches en dergelijke. Volgens hen was er sprake van een nieuwe vorm van openbaarmaking waar voor moest worden betaald aan journalisten, columnisten, fotografen en andere vervaardigers. Daarnaast kwamen vragen op over de bescherming van de persoonlijke levens sfeer. Een archiefbestand dat na verstrijken van 75 jaar voor raad pleging op de studiezaal beschikbaar komt, is toch wat anders (of niet?) dan het digitaal beschikbaar stellen van datzelfde bestand via internet. De beschikbaarstelling gaat van passief naar actief, voor een breder publiek dan voor heen, en dat niet tot ieders genoegen. Digitaal geboren Dit soort kwesties zijn niets vergeleken met de discussie over digitaal geboren informatie. Allereerst is er het vraag stuk van eigendom. Bij overheidsinformatie is dat relatief duidelijk, maar bij particuliere informatie niet altijd. Jouw Facebookpagina met jouw vakantiefoto’s is van Facebook. Google, Microsoft en Facebook zijn belangrijke commerciële spelers in het digitale informatielandschap zoals zich dat openbaart op internet. Was Google ooit de zoekmachine die informatie ontsloot, nu verzamelt Google via de zoek machine informatie over jouw zoekgedrag en maakt dat te gelde (advertenties). Data en het ontdekken van patronen (algoritmes) zijn heel veel geld waard, maar dienen ook een wetenschappelijk en maatschappelijk belang. Daarbij speelt de toegang tot en de integriteit van informatie (herkomst, volledigheid, waar/niet waar) een grote rol. De vrijheid van meningsuiting is de paraplu waaronder menig leugenaar zich schuilhoudt, maar ze blijft een verdedigbaar groot goed. Anders dan bij bewaard gebleven schriftelijke bronnen, waarvan wij veelal op (enige) afstand in de tijd passief gebruikmaken, bestaat de digitale informatiestroom uit een mengeling van oude en nieuwe informatie, waarvan wij zowel schepper (Facebook, Instagram, Twitter, YouTube, Wikipedia) als gebruiker zijn. Wat betreft het binnenhalen (het hele internet?), beheren (eigen serverpark?), behouden (eigen edepot?) en beschik baar stellen (eigen website, eigen databases?) van digitaal geboren informatie, gaan traditionele archiefinstellingen een onzekere toekomst tegemoet. Is het op orde houden van de digitale informatiehuishouding van de overheid een taak van de archivaris? Wie acquireert (als dat al kan), bewaart en beheert digitaal geboren particuliere informatie? Wie is de spin in het wereldwijde web? Bewaren bij/door de bron is tegenwoordig het adagium. Voor bewaren is een duurzaam internet nodig. Doorgaans wordt gesteld dat het internet toegankelijk, open en betrouw baar moet zijn. Duurzaamheid wordt minder genoemd. De eerste drie basisvoorwaarden worden bedreigd door misbruik (cybercrime), de commerciële belangen van grote platforms als Google en Facebook en door overheden die controle willen krijgen over hun burgers. Techniek Duurzaamheid en continuïteit zijn afhankelijk van de tech niek. Aan verbetering van de techniek (meer capaciteit, grotere rekensnelheid) wordt gewerkt en wel met de ontwikkeling van de kwantumcomputer waarvan het geheugen is opgebouwd uit qubits. Een qubit geeft tegelijkertijd de binaire waarden 0 én 1, in plaats van 0 óf 1. Eén qubit heeft dus de waarde van twee bits. Dit vergroot de rekenkracht en rekensnelheid enorm. Als dit lukt, kunnen grote hoeveelheden data worden geanalyseerd en nieuwe patronen worden ontdekt. Nadeel: versleutelde conventionele informatie kan snel worden gekraakt. 1 De kwantumcomputer zal zeker niet meteen voor particulieren beschikbaar zijn. Die staan dus op achterstand. Met verbeterde techniek worden bovengenoemde problemen rond digitaal geboren informatie en internet niet opgelost. Google, IBM, Intel en Microsoft, maar ook overheden, steken miljarden dollars in de ontwikkeling van de kwantum computer. Cyberveiligheid is daarbij in het geding, maar ook de grondrechten van de burger. Dat maakt de vraag ‘wie beheert welke techniek en regelt de toegang tot informatie’ urgent. Op papier bewaard gebleven overheidsinformatie bij archief instellingen is van de burger die recht heeft op inzage. Informatie die nog bij de overheid berust, kan worden opgevraagd dankzij de Wet openbaarheid van bestuur of de Wet open overheid. Digitaal geboren informatie die ergens op een server staat, roept andere vragen op, bijvoorbeeld over algoritmes. Algoritmes In de wereld van digitaal geboren informatie speelt het vraagstuk van inzage in algoritmes die steeds vaker worden gebruikt voor automatische besluitvorming door overheden en overheidsinstanties. Dat brengt risico’s met zich mee, Tekening Niels Bongers ARCHIEVENBLAD | 2020 | NUMMER 2 8 » | De archivaris als Spider-Man: databeheerder van het wereldwijde web? bijvoorbeeld op ongelijke behandeling en uitsluiting. Een door de Tweede Kamer aangenomen motie (september 2019) dwingt een meldplicht van de overheid van gebruikte algoritmes af. De verplicht gestelde meldplicht geldt alleen voor ‘ingrijpende algoritmes’. Eerder stemde de Kamer al in met de komst van een toezichthouder voor algoritmes. Dat klinkt allemaal niet als een grondige aanpak, maar meer als pleisters plakken. De publicatie Algoritmes en grondrechten 2 is in dit kader van belang. Uit de inleiding: ‘Op dit moment ontbreekt (…) een specifiek op Nederland gerichte, juridische en syste matische studie waarin wordt gereflecteerd op aantasting van grondwettelijke bescherming als gevolg van deze technologieën en waarin wordt gekeken naar de effecten voor andere grondrechten dan informationele privacy en gegevens bescherming.’ In die studie is nu voorzien. Nu nog de grondwettelijke bescherming. Bits of Freedom Wat privacy en gegevensbescherming betreft, kun je sinds 1999 terecht bij de organisatie Bits of Freedom, dé beweging die opkomt voor internetvrijheid in Nederland. Deze organi satie biedt mensen praktische handvatten bij het bescher men van hun online privacy en vrijheid. Digitale technologie geeft burgers grote toegang en vrijheid, maar geeft de overheid en het bedrijfsleven ook vergaande controlemogelijkheden. Door de vervagende grenzen tussen publieke en privéruimte staat de vrijheid van burgers steeds verder onder druk. Bits of Freedom wil dat we de prachtige mogelijkheden van het internet benutten, terwijl we tegelijker tijd controle houden op wat er gebeurt met onze data. 3 Qua (Europese) wetgeving stevenen we af op een situatie waarin er een filter is voor content waar copyright op heerst, een filter voor mogelijk terroristische content, een filter voor mogelijk seksueel expliciete content, eentje voor mogelijk haatzaaien en ga zo maar door. Tot we op het punt zijn beland waarop alles wat we online zeggen en laten zien, wordt gemo nitord, niet in de laatste plaats door de inlichtingendiensten. Voorjaar 2018 vond een referendum plaats over de Wet op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (2017). Een meerderheid keerde zich tegen de wet, wat leidde tot een aanpassing ervan, onder meer dat de inzet van de bevoegdheden door de gehei me diensten ‘zo gericht mogelijk’ dient te zijn en te worden ge toetst op proportionaliteit. Het oogt allemaal niet waterdicht en dan hebben we het over het democratische Nederland. China wil een systeem invoeren waarbij elke burger publie kelijk een score krijgt op basis van zijn moreel, politiek en financieel gedrag. Het systeem ziet ook toe op sociaal en maat schappelijk gedrag. Als dat ingaat tegen door de staat gestelde normen, krijg je een lagere Social Credit Score. Gedrag wordt beoordeeld op basis van zo veel mogelijk data uit zo veel moge lijk bronnen. Wat iemand op internet zegt, doet en koopt, kan meewegen. Ook camera en geluidsopnamen in de publieke ruimte en gezichtsherkenning kunnen worden gebruikt. 4 Rol van de archivaris Kijken we naar de beroepscode (1997) van de archivaris (en vele archivarissen deden dat tijdens het 125jarig jubileum congres van de KVAN in Haarlem in 2016), dan kijken we naar een archivaris die zorgt voor papier, die zorgt voor de integriteit van het archiefmateriaal, die zorgt voor selectie en bewaren van het archiefmateriaal in zijn historische, wet telijke en administratieve context, die de authenticiteit van documenten beschermt, die de voortdurende toegankelijk heid en begrijpelijkheid van archiefmateriaal garandeert, die het gebruik van archieven zo breed mogelijk bevordert, die zowel de openbaarheid als de privacy respecteert, die het algemeen belang dient en zichzelf niet onevenredig bevoordeelt, die zijn archivistische kennis bijhoudt en die het gebruik van het documentair erfgoed van de wereld bevordert door samenwerking met leden van de eigen en andere beroepsgroepen. Amen. Brewster Kahle, oprichter van The Internet Archive en pleitbezorger voor open toegankelijkheid van alle kennis via internet, verzorgde een keynote tijdens genoemd congres. Volgens Kahle is het een fantastische tijd om archivaris of biblio thecaris te zijn. We kunnen tegenwoordig immers tegen relatief lage kosten elk boek, audioopname, film, softwareprogramma en website ooit gemaakt, opslaan en toegankelijk maken voor iedereen over de hele wereld. Het internet is de nieuwe Bibliotheek van Alexandrië, de toegang tot alle kennis. De uitdaging is dat we het traditionele con cept van bibliotheken en archieven moeten herzien en uit breiden door gebruik te maken van nieuwe technologieën. 5 Pakt de toekomstige archivaris zijn rol als SpiderMan en wordt hij de hoeder van het Nederlandstalige stukje van het wereldwijde web? Krijgen we een archivaris die zorgt voor (de integriteit van) digitaal geboren informatie, die zorgt voor selectie en bewaren van digitaal geboren informatie in haar historische, wettelijke en administratieve context, die de authenticiteit van digitale documenten beschermt, die de voortdurende toegankelijkheid en begrijpelijkheid van digitaal geboren informatie garandeert, die het gebruik van digitaal gevormde archieven zo breed mogelijk bevordert, die zowel de openbaarheid als de privacy respecteert? Ik denk het niet. Onafhankelijke specialist De archivaris van de toekomst is een onafhankelijke specialist die zowel voor de burger als de overheid of een particuliere organisatie kan werken. In een beroepsregister worden zijn of haar kwalificaties (onder meer opleiding) en bijzonderheden vastgelegd. De archivaris (informatie professional) kan een specialist zijn in oude handschriften of in algoritmes, een verdediger van openbaarheid of een beschermer van privacy, een kenner van ordeningssystemen of applicaties, een papieren of een digitale tijger. De grote internetbedrijven zijn intussen te machtig. Internet uitvinder Tim BernersLee heeft al besloten dat het tijd is voor een nieuw, gedecentraliseerd internet (Solid) waarop alle informatie in eigen beheer is. Data worden niet meer gecentraliseerd verzameld, beheerd en geëxploiteerd door webcorporaties, zoals Facebook en Google. Dat betekent een internet zonder advertenties, het ongevraagd verzamelen 9 ARCHIEVENBLAD | 2020 | NUMMER 2 van persoonsgegevens en privacy schandalen. Internet zoals het ooit bedoeld was, met eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer. Een citaat van Gabriel García Márquez onder streept het belang daarvan: ‘Alle mensen hebben drie levens: een openbaar leven, een privéleven en een geheim leven.’ Kunnen we in de digitale wereld nog een privé of zelfs geheim leven leiden? Hoe doe je dat? In elk geval niet met behulp van archivarissen/ informatiespecialisten die alleen voor de overheid werken. | Het internet is als de nieuwe Bibliotheek van Alexandrië, de toegang tot alle kennis (PDM). noten 1 https://nl.wikipedia.org/wiki/Kwantumcomputer 2 Max Vetzo, Janneke Gerards en Remco Nehmelman, Algoritmes en grondrechten (2018), Universiteit Utrecht, Boom Juridisch, zie: https://www.uu.nl/sites/default/files/rebo-montaigne-algoritmes_ en_grondrechten.pdf 3 https://www.bitsoffreedom.nl/ 4 NRC 14 juni 2019 5 https://erfgoedstem.nl/toekomst-archivaris-open-data-en- papierloze-kantoor/Next >