archievenblad sinds 1892 jaargang 123 2019 9 Uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederlandwww.vada.nl Marconistraat 3, 7442 DD Postbus 372, 7440 AJ Nijverdal t (0548) - 63 12 12 f (0548) 63 12 14 info@vada.nl WIJ STAAN AL 26 JAAR GARANT vooR eeN veILIGe, koSTeNbeSpAReNde eN effIcIëNTe opLoSSING op heT GebIed vAN ARchIefbeheeR. ARchIveRING vAN A ToT Z! •Opslag histOrische archieven •Opslag vernietigbare archieven •UitrUimen & transpOrt van archieven •inventarisatie & registratie •scanning On demand •digitaliseren •archiefbewerking Digitalisering & routing van uw archief of bibliotheek U wilt uw waardevolle, antieke of klassieke documenten, boeken, tekeningen, bouwtekeningen of schilderijen opslaan? Of een publieksscanner voor uw leeszaal? Repromat helpt u hier graag bij met moderne en geavanceerde scansystemen en adviseert welke scanner in uw situatie en behoefte het beste past. Repromat begrijpt als geen ander hoe we moeten omgaan met de kwetsbaarheid van uw historische documenten en hoe u deze het beste op kunt slaan. T 030 - 666 9020 Postbus 2 Damzigt 9 E info@repromat.nl 3454 ZG De Meern 3454 PS De Meern www.repromat.nlnummer 9 2019 n 3 38 ‘De uitgangspunten blijven hetzelfde’ Michaël Lucassen twijfelde tussen kunstgeschiedenis en biologie. Via de kunst geschiedenis rolde hij in het archiefwezen, maar zijn belangstelling voor biologie kan hij gelukkig kwijt in het kweken van varens. Als coördinator interne dienst verlening met bijna twintig jaar ervaring, draait hij voor een depotverhuizing zijn hand niet meer om. 14 Nieuw: de Fenix! In de Verenigde Staten, Australië en Canada vindt men sinds jaar en dag musea over migratie. In Nederland zijn in het recente verleden tijdelijke tentoonstellingen gehouden over migratie, maar er is geen museum waar dit onderwerp permanent voor een breed publiek te zien is. Daar gaat verandering in komen. Inhoud 06 Spelen met erfgoed Al spelend paleografie leren? Collecties spelenderwijs verrijken? In een speels gesprek kennis uitwisselen onder collega’s? Het is een opmerkelijke evolutie in erfgoedland: het spel wordt volop ingezet, op allerlei manieren. 17 ‘Het moet tóch’ Door haar enorme betrokken heid is het Milena Mulders gelukt het tijdelijke Migratie museum in Heerlen tot een plek van dialoog te maken tussen Limburgers, voormalige mijnwerkers met en zonder migratieachtergrond, en hun (klein)kinderen. Waar ligt de grens tussen persoonlijke inzet en de verantwoordelijkheid van erfgoedinstellingen? ‘Ik voel mij wel een soort activist.’ 04 Van de redactie 05 De archiefervaring 06 Spelen met erfgoed Over spel in de sector 09 ‘Word functioneel verliefd op je collega!’ Alles en iedereen onder één dak in Apeldoorn 12 Op het snijvlak van twee werelden 14 Nieuw: de Fenix! Het museum waar landverhuizers een gezicht krijgen 16 Column 17 ‘Het moet tóch’ Over het Migratiemuseum Heerlen en hoe niet bang te zijn 20 Het briefje van Lodeweges Een verkenning van de symbolische waarde van archiefstukken 23 Game On! Spelend leren bij het Nationaal Archief 24 Museum en archief: naar een goed huwelijk? Het verhaal van Schiedam 26 Column 27 Kamperen op het Muiderslot Een terugblik op MuseumCamp 2019 30 Digitale koffietafel voor AV-archivarissen Saskia Arentsen over het Kennisplatform Audiovisueel Erfgoed 32 Brievenreeks 33 Column 35 Hotspots 36 Uitgelezen 38 Burgerlijke Stand ‘De uitgangspunten blijven hetzelfde’ In gesprek met Michaël Lucassen4 n 2019 nummer 9 Colofon Van de redactie Museumspecial Het Archievenblad is een uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen In Nederland (KVAN). Het Archievenblad verschijnt tienmaal per jaar. Alle leden van de KVAN ontvangen het Archievenblad. Redactie Joris van Dierendonck (eindredacteur), Maaike Heems kerk, Mirjam Schaap, Geert Stroo, Cees Tromp, Bernadine Ypma (hoofd redacteur), Marian de Vos, Nick Werring, Vera Weterings. Vaste medewerkers Niels Bongers, Peer Boselie, Wouter van Dijk, Puck Huitsing, Hannie KoolBlokland, Erik Kraai, Noor Schreuder, Christian van der Ven, Bert de Vries. Redactieadres Archievenblad Postbus 5135, 1410 AC Naarden Telefoon: (035) 542 74 35 Email: redactie@archievenblad.nl Email persberichten: nieuws@archievenblad.nl Website: www.archievenblad.nl Abonnementen en ledenadministratie Wie geen lid is van de KVAN kan het Archievenblad bestellen bij het KVANbureau. Ook voor adres wijzigingen kunt u daar terecht. KVAN-bureau Postbus 5135, 1410 AC Naarden Telefoon: (035) 542 74 35 Email: info@kvanbrain.nl Website: www.kvan.nl Jaarabonnement Nederland € 78,00 Buitenland € 90,25 Losse nummers € 8,00 Product- en personeelsadvertenties Sales & Services geeft inlichtingen over tarieven en plaatsing van alle advertenties. Postbus 2317, 1620 EH Hoorn Telefoon: (0229) 21 12 11 Fax: (0229) 27 04 04 Email: administratie@salesandservices.nl Ontwerp Infour, marketing en communicatie, Heerlen Opmaak Els Gulpen Grafische Vormgeving, Heerlen Druk Damen Drukkers, Werkendam Covertekening Niels Bongers ISSN 13854186 Het volgende nummer van het Archievenblad verschijnt in december 2019. ‘People are the defining characteristics of museums.’ Nina Simon, oprichter en directeur OF/BY/FORALL Citaat van de maand Het kabinet wil ‘de kennis over onze gedeelde geschiedenis, waar den en vrijheden vergroten’. Meer aandacht voor historische en maat schappelijke ontwikkelingen helpt bij het begrijpen van elkaars achtergronden en cultuur. Ruim tien jaar geleden is er gewerkt aan de oprichting van een Nationaal Historisch Museum. Nog voordat het museum opende, was het alweer gesloten. Maar de vraag vanuit de politiek om aandacht te besteden aan de Nederlandse geschiedenis verdween niet. In 2017 stelde Sybrand Buma in de Volkskrant: ‘We leven in een tijd van versplinte ring. Hele volksstammen kennen het volkslied niet en ook over de totstandkoming van ons land is bij velen niets bekend. Dat moeten wij bijbrengen. Ons Plakkaat van Verlatinge ligt in een gangetje in het Nationaal Archief. Niemand die het weet, terwijl je er trots op kunt zijn. In het regeerakkoord spraken we af om dat soort zaken zichtbaar te maken. Dat moet de nieuwe minister goed doen.’ Over de presentatie van het Plakkaat in het Nationaal Archief ging Buma te kort door de bocht. Jaarlijks komen daar duizenden scholieren op af en iedereen kan het momenteel bewonderen in de tijdelijke tentoonstelling Topstukken in perspectief – Van Plakkaat van Verlatinge tot Abdicatie in het Nationaal Archief. Marens Engelhard reageerde in De Telegraaf en nodigde Sybrand Buma uit: ‘Voor informatie over de totstandkoming van ons land kan iedereen terecht bij het Nationaal Archief. Of ga eens op bezoek bij een archief of museum in je eigen omgeving. Door actief aan de slag te gaan met je geschiedenis, leer je het meest.’ Vorige maand vestigden Pieter Heerma en Klaas Dijkhoff de aandacht op het presenteren van het Plakkaat van Verlatinge samen met de Unie van Utrecht in een permanente tentoonstelling. Ook de provincie Utrecht sloot aan bij de wens de Unie van Utrecht te willen presenteren. Het presenteren van deze archief stukken is dus een zaak die op nationaal niveau besproken wordt. Voor dit novembernummer werkt uw redactie samen met de redactie van Museumpeil. Vera Weterings (redacteur Archievenblad én Museumpeil) nam het initiatief en verzette veel werk om een katern samen te stellen dat in beide bladen wordt afgedrukt. U leest hoe musea en archieven samen met de bezoeker aan de slag gaan met erfgoedmaken, over spel in de erfgoedsector en samen werking tussen de sectoren. Door het lezen van dit Archievenblad krijgt u een kijkje in de museum sector en wellicht biedt dat inspiratie voor het presenteren van de topstukken uit uw archief. n Bernadine Ypma n hoofdredacteur@archievenblad.nlnummer 9 2019 n 5 ontdekt, de grondlegger van het vak wereld geschiedenis, en ik besefte dat ik van een ‘splitter’ een ‘lumper’ was geworden. Om in termen van Charles Darwin te spreken: niet de details maar de grote lijnen boeiden me. Van iemand met een voorliefde voor het kikkerperspectief was ik, tot mijn eigen verbazing, ongemerkt veranderd in iemand met een voorliefde voor het vogelperspectief. Met jeugdige arrogantie dacht ik: laat die archivarissen maar lekker spitten in hun archieven, dan schrijven wij wel de grote verhalen. Jaren later zei een socioloog grappend tegen me: ‘Laat de histo rici maar feiten verzamelen, dan kunnen wij sociologen ze duiden.’ Toen pas besefte ik dat het niet gaat over welke exper tise het belangrijkst is. Voor relevant onderzoek heb je meerdere invalshoeken en expertises nodig. Het gaat over de vraag hoe je succesvol kunt samenwerken. Elke beroepsgroep vindt zichzelf het belangrijkste. Vanzelfspre kend, want anders had je wel een ander beroep gekozen. Maar ook binnen een beroepsgroep zijn er verschillen. De historicus Willem Frijhoff onderscheidt bijvoorbeeld vertellers, betweters en vragenstellers als subtypes van historici. Ofwel: zij die mooie boeken schrijven voor een groot publiek, zij die voortdurend fouten in de betogen van anderen corrigeren en zij die nieuwe vragen en hypotheses opwerpen. Drie types, met drie verschillende invalshoeken en vondsten. Je kunt je verliezen in de tegenstelling, maar in mijn ervaring zijn ze juist alle drie nodig. Denk als metafoor aan een overleg op je werk. Wil dat overleg productief zijn, dan heb je mensen nodig die relevante gegevens aandragen en foute aannames corri geren. Maar ook mensen die alternatieven voor een probleem weten te verzinnen. En vanzelfsprekend ook iemand die de feiten, alternatieven en gedachtewisseling samenvat en het gezelschap weet te verleiden tot het nemen van besluiten. Maar laten we nog een laagje dieper gaan: we kiezen ons beroep omdat dit past bij onze aanleg en onze passie. In mijn geval ont wikkelde ik me van een potentiële archivaris in een afgestudeerde historicus van het subtype ‘grote lijnen’. Maar de archiva ris, de fascinatie en waardering voor het originele archief stuk, schuilt nog ergens in mij. De samenwerking tussen het Archieven blad en Museumpeil vind ik dan ook vanzelfsprekend. Het is een feest om gezamenlijk een nummer over musea en archieven te maken. Archieven en musea bewaren, beheren en verbeelden het geheugen van onze samenleving. n Franklin van der Pols n hoofdredacteur Museumpeil, vakblad voor museummedewerkers in Nederland en Vlaanderen. De archiefervaring van Franklin van der Pols Mijn moeder wist zeker dat ik archivaris zou worden. Ik verzamelde alles: speldjes, sleutel hangers, schelpen en sigarenbandjes, maar ook knipsels over architectuur en popmuziek. Op mijn dertiende maakte ik mijn eigen encyclopedie van de popmuziek: van A tot Z, van Armand tot de Nederlandse rockband Zen, die toen net een Top 40hit had met hun cover van ‘Hair’. Verzamelen, ordenen en bewaren waren mijn passies. Op de middelbare school ontlook mijn interesse voor geschiedenis. Dus toen ik in de jaren zeventig geschiedenis ging studeren in Amsterdam, leken alle puzzelstukjes samen te vallen. Archief wetenschap was immers een verplicht bijvak. Op een regenachtige middag in oktober, ik had er inmiddels een jaar studie opzitten, meldde ik me vol verwachting bij het archief van de gemeente Amsterdam. Het stadsarchief was toen nog gevestigd in een schit terend, in neorenaissancestijl gebouwd pand aan de Amstel. Maar na de derde dag, gezeten achter een grote stapel archiefstukken, wist ik het al: dit was het niet voor mij. Ik had William McNeill Franklin van der Pols. (Foto: Claudia Dohm) Van 1914 tot 2007 was het Gemeentearchief Amsterdam gevestigd in het voormalige raadhuis van Nieuwer-Amstel aan de Amsteldijk 67. (Foto: Ceinturion, Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0)6 n 2019 nummer 9 Wat staat daer? als alternatief voor de ‘ouderwetse’ paleografie cursus. Op de website kan iedereen online oefenen met het lezen van oude handschriften. Beginners kunnen starten met het herkennen van losse letters en woorden. Reikt de kennis al wat verder? Dan wacht een transcriptie van een complete tekst. Naast oefeningen die je gemakkelijk qua niveau kunt aanpassen, zijn er ook speciale paleopuzzels. Zo krijg je het ontcijferen van oud schrift onder de knie. Spelenderwijs. Verslavend en leuk Erfgoedinstellingen gebruiken spelmethoden niet alleen om mensen te helpen hun kennis te verrijken, maar ook om collec ties te verrijken en beter vindbaar te maken. Zo ontwikkelde het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Waisda? In dit spel zetten zij crowdsourcing in voor de ontsluiting van media archieven. Spelers voegen trefwoorden (tags) toe aan video materiaal. Daardoor is het uiteindelijk mogelijk om snel en nauw keurig een specifiek fragment uit een video terug te vinden, zonder eerst het hele item te hoeven bekijken. Het idee achter Spel associëren we vaak met simpel tijdverdrijf. Kinderspel. We ‘vergeten’ het ook als we volwassen zijn. Maar is elk spel wel kinderspel? Volgens de Nederlandse historicus Johan Huizinga is spel juist een heel serieuze aangelegenheid. De spelende mens vormt volgens hem zelfs de fundering onder cultuur en de wijze waarop de samenleving vorm krijgt. Zijn gedachtegoed zette hij in 1938 op papier in de internationale bestseller Homo ludens. Proeve eener bepaling van het spel-element der cultuur. Daarin beschrijft Huizinga hoe alle menselijk handelen is doorweven van spel. We zien spelelementen dan ook in zeer uiteenlopende cultuurvormen terug. In de taal en literatuur is er het woordspel, in mythe en religie het cultische spel, in de kunst het toneel en muziekspel, in de politiek de ‘spelletjes’ van politici, in de weten schap ‘het spel der geesten’. En natuurlijk bestaat met name sport uit een heel scala aan spelen. In al die facetten van het maat schappelijke en culturele leven zien we een vorm van spelgedrag. Als we Huizinga mogen geloven, dan is de spelende mens hét fundament voor cultuur en ook voor culturele vernieuwing en ontwikkeling. In zijn boek focust hij dan ook niet op het spel ín de cultuur, maar op het spel ván de cultuur: cultuur komt immers niet zozeer voort uit spel, maar ontwikkelt zich wel in en als spel. Omdat spel fundamenteel is in (het vormen van) cultuur, is de homo ludens een noodzakelijke speler in de samenleving. Reden genoeg om in erfgoedland het spelen wat meer te omarmen. Cultuur op het speeltoneel Voor educatiedoeleinden worden spellen al jarenlang ingezet om de jeugd op een laagdrempelige manier kennis te laten maken met ons erfgoed. Spelenderwijs leert zij in musea, archieven en andere culturele instellingen over zeer uiteen lopende onderwerpen. Kunnen volwassenen niet op eenzelfde speelse wijze aan de hand van collectiestukken hun kennis verrijken? Jazeker! En het gebeurt ook al. Zo lanceerden het Brabants Historisch Informatie Centrum, Regionaal Historisch Centrum Eindhoven en Regionaal Archief Tilburg in 2015 Over spel in de sector Vera Weterings n Al spelend paleografie leren? Collecties spelenderwijs verrijken? In een speels gesprek kennis uitwisselen onder collega’s? Het is een opmerkelijke evolutie in erfgoedland: het spel wordt volop ingezet, op allerlei manieren. Spelen met erfgoed Kennis uitwisselen tijdens het ‘E-depot discovery kaartspel’. (Foto: Regionaal Archief Rivierenland) MUSEUMSPECIALnummer 9 2019 n 7 om de uiteenlopende onderhandelingen tussen belangen, waarden en emoties van diverse doelgroepen om te buigen naar bewust georganiseerde gesprekken. Emotienetwerken zijn de verschillende gevoelens die mensen bij een erfgoeditem hebben en die soms flink kunnen botsen. Maar emotienetwerken is ook een werkwoord. Het is een oefening die inzicht verschaft in het ingewikkelde samenspel van emoties en belangen rond erfgoed. Het idee is dat deelnemers middels een netwerkbenadering een beter inzicht krijgen in elkaars gevoelens en de complexe dyna miek rondom erfgoed. Het beoogde resultaat is meer wederzijds begrip én erfgoed dat daaraan bijdraagt. Creatief met LEGO Emotienetwerken is niet de enige methode waarbij een speelse dialoog wordt ingezet om een complex onderwerp ter tafel te brengen. Het LEGO Serious Play principe werkt op een soortge lijke wijze. Het idee is dat je bouwt met Legoblokjes en aan de hand daarvan over complexe vraag stukken praat. Tijdens de Archiefdagen 2019 konden archiefcollega’s kennis maken met dit principe. Zij stapten uit hun comfortzone en leerden in de Waisda? is gebaseerd op het principe dat er sprake is van een betekenisvol trefwoord wanneer meerdere mensen afzonderlijk van elkaar dezelfde tag toekennen. Een soortgelijke methode wordt al jarenlang ingezet op het grootschalige crowdsourcing platform VeleHanden, waar vrijwilligers allerhande erfgoed materiaal metadateren, van foto’s tot bladmuziek en van registers tot kaartmateriaal. Kun je dat spel noemen? Volgens de vrijwil ligers op VeleHanden wel, zij zien het als een sudoku of een kruiswoordpuzzel: verslavend en leuk. Erfgoed als onderhandelingsproces De collecties in erfgoedland zijn divers, net als de emoties daar om heen. Vakgenoten en publiek hebben vaak uiteenlopende gevoelens. Erfgoed ontstaat door een proces van schuring en interactie. Onder de noemer ‘emotienetwerken’ introduceerden bijzonder hoogleraar Hester Dibbits van de Erasmus Universiteit en directeur Marlous Willemsen van Imagine IC in 2014 een methode >> Emotienetwerken: een speelse dialoog over een complex onderwerp. In het borspel Preservia gaan spelers aan de slag met duurzame toegankelijkheid. Remco van Veenendaal (staand) geeft tekst en uitleg over Preservia tijdens iPRES 2018.8 n 2019 nummer 9 workshop creatief te denken door antwoorden te verbeelden met behulp van het bouwen met lego. Niet denken met je hoofd maar met je handen. Kaart- en bordspelen Een andere spelmethode is die van de Waag Society. Zij ontwik kelden in 2015 binnen het Digitale Identiteitslab een spel dat is gebaseerd op het oerHollandse ganzenbord om het gesprek over privacy en het gebruik van online data op gang te helpen. Ook in archievenland heeft men niet stilgezeten. Zo ontwikkelde Kevin van Tuil, adviseur Digitale Ontwikkeling bij het Regionaal Archief Rivierenland, het E-depot discovery kaartspel, een werkvorm waarbij vakgenoten aan de hand van een viertal themakaarten ontdekken wat er komt kijken bij de overbrenging van het digitaal archief naar het edepot. Binnen deze ontdekkingstocht is het de bedoeling om de vier factoren tijd, activiteit, functionaris en kennis bij elkaar te brengen, zonder dat er een goede of een foute manier bestaat. Het spel is specifiek bedoeld om met vakgenoten kennis uit te wisselen en de discussie met elkaar aan te gaan. Preservia Remco van Veenendaal, preservation officer bij het Nationaal Archief, ontwikkelde met eenzelfde achterliggende gedachte een bordspel om het beleid rondom duurzame toegankelijkheid te bespreken: Preservia is een coöperatief en competitief bordspel waarin spelers(groepen) samen het land Preservia verkennen en daarbij opdrachten uitvoeren. Iedere speler krijgt een rol, zoals videogamecurator, met oude computerspellen als expertise. Uiteindelijk kan er maar één speler staatssecretaris van Duur zame Toegankelijkheid worden. Preservia is niet het enige spel dat dit soort processen heeft ‘gegamificeerd’. Zo is er ook het op Monopoly gebaseerde spel CURATE: The Digital Curator Game. Dat is ontwikkeld voor bibliotheken, musea, archieven en andere erfgoedinstellingen om uitdagingen binnen organisaties aan de orde te stellen op het gebied van digitale curatie en preservering. Het belang van spelen Er bestaan dus al tal van goede voorbeelden in erfgoedland die het nut en de noodzaak van spelvormen rondom ons erf goed(beleid) bevestigen. Wat psychologen, artsen en neuro wetenschappers eerder al aantoonden, laten vakgenoten nu zien: spel kan helpen bij de ontwikkeling van zeer uiteenlopende vaardigheden en inzichten. Laten we daarom het speelkwartier nieuw leven inblazen! n Vera Weterings n redacteur Archievenblad, medewerker Marketing & Communicatie bij Rijksmuseum Boerhaave en mede- werker Evenementen bij CBG|Centrum voor familiegeschiedenis. Toen een medewerker van het Stadsarchief Rotterdam pochte over hoe snel hij archiefdozen kon vouwen, werd er gegrapt dat het haast een olympische sport was. Het idee van de Rotterdamse Archiefspelen was geboren. Iedereen werd uitge nodigd spelonderdelen te bedenken en de ideeën stroomden binnen. Ook de bibliotheekafdeling van Museum Boijmans van Beuningen deed mee. Zij is vanwege de verbouwing van het museum tijdelijk in het Stadsarchief Rotterdam gehuisvest en blonk uit in het restauratiespel. Hierin gingen teams na een korte uitleg over de reparatie van een papierscheur in uiterste concentratie aan de slag met Japans papier, kwastjes en mini strijkijzers. Daar bleef het niet bij. In een zogenoemde archiefestafette stond archiefbewerking centraal. Hierin leerde je meer over de materiële verzorging van binnengekomen archiefstukken: van het ontnieten tot het opbergen in een archiefdoos. In de discipline ‘Raad de drager’ werd in quizvorm de materiaalkennis getest. In ‘Wat staat daer?’ toetsten de teams hun vaardigheden met oud schrift en in het kader van standplaatsregistratie ging men op speurtocht door het depot. Uiteraard ontbrak ook de competitie ‘mappen vouwen’ niet. Wat begon als een grapje, werd een zeer geslaagde teambuil dingsactiviteit. De Archiefspelen bleken de ideale manier om bij elkaar in de keuken te kijken. Spelenderwijs. De Rotterdamse Archiefspelen Opperste concentratie bij het restauratiespel… Sarah Higgins wint een potje Preservia en verdient daarmee de prestigieuze titel ‘staatssecretaris van Duurzame Toegankelijkheid’. >>>> nummer 9 2019 n 9 >> Lang leek CODA een onmogelijke opdracht. De gemeente had twee musea (Historisch Museum Apeldoorn en het Van Reekum Museum), het gemeentearchief en de bibliotheek samen gevoegd in één gebouw. De opdracht was: fuseren. Maar daar zat niemand op te wachten. De gemeente vroeg Carin Reinders om er een succes van te maken. Als je tegenover haar zit, besef je gelijk waarom. Ze straalt energie en daadkracht uit, haar antwoorden zijn een sper vuur. Het moet voor medewerkers niet gemakkelijk zijn haar tempo te volgen. Desgevraagd beaamt ze dat meteen: ‘Er hangt altijd wel een lichte graad van vermoeidheid om mij heen.’ Kortom, de juiste vrouw om van een lastige fusie een succes te maken. Je kwam hier en niemand had zin om samen te werken. Was dat niet ontmoedigend? ‘Nee hoor, dat vind ik juist uitdagend. Ik ben een bouwer. Als je iemand wilt hebben die op de toko past, dan moet je mij niet hebben. Ik ben altijd benieuwd hoever ik kan komen. De door de gemeente afgedwongen samenwerking was in feite een bezuini ging. Maar ik zag veel kansen, zowel inhoudelijk als organisato risch. De middelen zijn schaarser geworden, er moet efficiënter worden gewerkt. We zijn als instellingen allemaal relatief klein, dan ligt het toch voor de hand dat je gaat samenwerken. Dat we die samenwerking niet actief hebben gezocht, dat kun je iedereen in de cultuursector terecht verwijten.’ Wat kunnen musea en archieven winnen door samen op te trekken? ‘Door samenwerking krijg je meer slagkracht op personeels gebied, maar ook inhoudelijk. Onze bottom line: verhalen vertellen en Alles en iedereen onder één dak in Apeldoorn Franklin van der Pols n In het centrum van Apeldoorn staat een lange glazen doos. Achter die façade vind je een openbare bibliotheek, een museum en een gemeentelijk archief; de functies zijn als treinwagons aan elkaar geschakeld. Cultuurhuis CODA (Cultuur onder dak Apeldoorn) is niet alleen een bron van inspiratie op het gebied van literatuur, kunst en erfgoed, maar ook hét voorbeeld voor de toekomst van musea en archieven. Een pittig gesprek met directeur-bestuurder Carin Reinders. ‘Word functioneel verliefd op je collega!’ MUSEUMSPECIAL Carin Reinders. (Foto: CODA)Next >