archievenblad sinds 1892 jaargang 121 2017 6 Uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen in Nederlandwww.deventit.nl Atlantis Hét platform voor collectiebeheer en portaalbouw Belééf het erfgoed Atlantis is een flexibel en betrouwbaar systeem voor collectiebeheer en portaalbouw. Dus wilt u op een professionele en verantwoorde wijze uw erfgoedbronnen beheren en beschikbaar stellen? Wilt u uw klanten en gebruikers een optimale erfgoedbeleving bieden? Dan is Atlantis de juiste keuze. VDH media www.vdh-digitaal.com Uw partner in archiefdigitalisering VideoAudio FILM • 8mm, 9.5mm, 16mm en 35mm • Professionele scanners, lmreiniging en kleurcorrectie • Zowel in SD als HD mogelijk • Inclusief magnetisch, optisch of separaat audio Alles heeft waarde. Het is maar net van welke kant je het bekijkt. Dat kan economisch, historisch, financieel en ook emotioneel zijn. Om die waarde te beschermen of te herstellen zijn wij er. VANWAARDE, de geruststellende dienstverlener voor het beheer, de restauratie en de calamiteitenondersteuning voor alles van waarde. VOOR ALLES VAN WAARDE BEHEER, RESTAURATIE EN CALAMITEITENONDERSTEUNING VOOR ALLES VAN WAARDE WWW.VANWAARDE.EU MUSEUMWACHTDOCUMENTENWACHTCALAMITEITENRESTAURATIE46 ‘Er zijn nog genoeg uit- dagingen.’ In gesprek met Petra van Amerongen Omdat ze graag ‘iets met boeken’ wilde doen, koos ze voor een bibliotheekopleiding. Ze werkte als bibliothecaris- documentalist, maar de liefde bracht haar uiteindelijk naar de archiefsector. Daar ontwikkelde de liefde voor het vak zich. Na bijna 35 jaar blikt Petra van Amerongen terug. Fransien Smeets ■ 12 Who You Think You Are? Live. Genealogie als publieksevenement Van 6 tot 8 april vond in Birmingham de tiende editie plaats van Who Do You Think You Are? Live. Tweehonderd stands en vele interviews, lezingen en presentaties gaven kleur aan ‘the worlds largest family history show’. Conrad Gietman ■ Inhoud nummer 6 2017 ■ 3 04 Van de redactie 05 De archiefervaring 06 Nieuws uit het veld 09 Column 10 Digitaal archiveren in Silicon Valley, Jeroen van Luin en Michel Ketelaars 12 Who You Think You Are? Live. Genealogie als publieksevenement, Conrad Gietman 15 Archivaris in Australië, Floortje Tuinstra 18 Archives en ligne. Franse archieven steeds digitaler, Martijn Spruit 20 Archivistiek in Brussel. Voor- en nadelen van studeren in het buitenland, Geert Stroo 22 Saudade: waar archief en kunst elkaar ontmoeten, Sarah Bringhurst Familia 23 Saudade door de ogen van een maker, Janne van Gilst 24 Historisch perspectief. Imre Bésanger: ‘Het moet nadrukkelijk theater blijven en geen historisch college’, Wouter van Dijk 27 Van een eiland naar een wij-land. Opbrengst van de kennistournee door archievenland, Kennisteam NA en bureau KVAN/BRAIN 30 Raadpleging van beperkt openbare archiefbescheiden: anonimiseren of niet?, Noor Schreuder 31 Aan de slag met de Omgevingswet. Contouren van een actieplan voor branche en professie, Margreet Windhorst 34 Het e-depot ontsloten, van ingest tot publicatie, Gert-Jan de Graaf en Jan Kuipers 36 #KVAN17 in foto’s en tweets, Redactie Archievenblad 38 Column 40 Uitgelezen 44 SNAAI Lab 45 Agenda 46 Burgerlijke Stand | ‘Er zijn nog genoeg uitdagingen.’ In gesprek met Petra van Amerongen, Fransien Smeets 10 Digitaal archiveren in Silicon Valley De universele toegang tot alle kennis van de wereld! Hoe geef je deze enorme ambitie vorm? Deze inspirerende woorden van Internet Archive-oprichter Brewster Kahle op de KVAN- dagen 2016 smaakten naar meer. Zelfs zoveel meer dat een groep medewerkers van het Nationaal Archief op 27 maart 2017 afreisde naar Silicon Valley om daar vijf dagen lang kennis te maken met de ‘American way of digital data’. Jeroen van Luin en Michel Ketelaars ■ 18 Archives en ligne. Franse archieven steeds digitaler De Franse archieven openen de digitale deuren: door een grote inhaalslag worden steeds meer archiefcollecties online aan- geboden. Vele interessante bronnen zijn daardoor beschik- baar voor het grote publiek. Martijn Spruit ■ Colofon Het Archievenblad is een uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen In Nederland (KVAN). Het Archievenblad verschijnt tienmaal per jaar. Alle leden van de KVAN ontvangen het Archievenblad. Redactie Matthijs Andreas, Joris van Dierendonck (eind- redacteur), Tessa Free, May Scheepers, Fransien Smeets, Geert Stroo, Cees Tromp, Floortje Tuinstra, Esther Velthuis, Bernadine Ypma (hoofdredacteur), Marian de Vos, Vera Weterings. Vaste medewerkers Roland Bisscheroux, Niels Bongers, Peer Boselie, Wouter van Dijk, Marcel Duijghuisen, Marieke de Haan, Charles Jeurgens, Mandy Kamper, Hannie Kool-Blokland, Erik Kraai, Noor Schreuder, Christian van der Ven. Redactieadres Archievenblad Westervoortsedijk 67-D, 6827 AT Arnhem Telefoon: (026) 352 16 05 E-mail: redactie@archievenblad.nl E-mail persberichten: nieuws@archievenblad.nl Website: www.archievenblad.nl Abonnementen en ledenadministratie Wie geen lid is van de KVAN kan het Archievenblad bestellen bij het KVAN-bureau. Ook voor adres- wijzigingen kunt u daar terecht. KVAN-bureau Westervoortsedijk 67-D, 6827 AT Arnhem Telefoon: (026) 352 16 05 E-mail: bureau@kvan.nl Website: www.kvan.nl Jaarabonnement Nederland € 78,00 Buitenland € 90,25 Losse nummers € 8,00 Product- en personeelsadvertenties Sales & Services geeft inlichtingen over tarieven en plaatsing van alle advertenties. Postbus 2317, 1620 EH Hoorn Telefoon: (0229) 21 12 11 Fax: (0229) 27 04 04 E-mail: administratie@salesandservices.nl Ontwerp Infour, marketing en communicatie, Heerlen Opmaak en druk Schrijen-Lippertz MediaNova B.V. Coverfoto Sjoerd Knibbeler ISSN 1385-4186 Het volgende nummer van het Archievenblad verschijnt begin september 2017. 4 ■ 2017 nummer 6 Van de redactie Buitenland Citaat van de maand Het is volop zomer en wellicht leest u dit Archievenblad op een vakantieadres. Brengt u nog een bezoek aan het lokale archief? Hannie Kool-Blokland vertelt in haar column over een bezoek aan het archief in Las Palmas. In dit nummer leest u verder over studiereizen, werken buiten de landsgrenzen en kennistournees. Conrad Gietman doet verslag over deep ancestry en genetische genealogie, gepresenteerd tijdens het genealogische publieksevenement Who Do You Think You Are? Live in Birmingham. Martijn Spruit geeft tips bij genealogisch onderzoek in Franse archieven, terwijl Peer Boselie vertelt over archivering en digitalisering in het innovatieve Estland. Jeroen van Luin en Michel Ketelaars gingen met een delegatie van het Nationaal Archief op reis naar Silicon Valley. Zij bezochten daar The Internet Archive, Stanford University, Hewlett-Packard en IBM. Ook in eigen land kun je op reis, of in dit geval op kennistournee. Puck Huitsing (KVAN/ BRAIN) en Arjen van der Kuijl (Nationaal Archief) verzamelden tijdens zes bijeenkomsten urgente onderwerpen en vragen voor op de Kennis- en Innovatieagenda. In dit nummer doen ze verslag van hun bevindingen. Je kunt op studiereis gaan, maar je kunt er ook voor kiezen om in het buitenland te gaan werken of studeren. Derk Jan Prins vertelt in zijn archiefervaring over de Neder landse Oecumenische Gemeente in Berlijn. Bas de Groot vertrok naar Australië en is nu werkzaam bij Flinders University in Adelaide. Geert Stroo volgde de master Archivistiek aan de Vrije Universiteit in Brussel. Het Expatriate Archive Centre is een archief met collecties die op ruim honderd landen betrekking hebben, afkomstig van expats vanuit de hele wereld. Het centrum viert volgend jaar zijn tienjarig bestaan met de tentoonstelling Saudade: waar archief en kunst elkaar ontmoeten. In het Archievenblad mag aandacht voor ontwikkelingen op het gebied van digitale informatie natuurlijk niet ontbreken. Het Regionaal Archief Tilburg heeft in samenwerking met Picturae een e-depotvoorziening ontwikkeld, waarbij de focus ligt op toegankelijkheid van informatie. Margreet Windhorst bericht over de acties van KVAN/BRAIN bij de invoering van de Omgevingswet en de inrichting van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). In SNAAI Lab bespreekt Yorna Aimée Friemann de haalbaarheidsstudie naar een digitaal LAB in het kader van haar afstudeerscriptie voor de Reinwardt Academie. In de vaste juridische rubriek bespreekt Noor Schreuder het geanonimiseerd beschikbaar stellen van beperkt openbare archiefstukken. Petra van Amerongen staat dit julinummer centraal in de Burgerlijke Stand. In de rubriek Historisch Perspectief interviewt Wouter van Dijk theatermaker Imre Bésanger. Met Theater Kwast brengt hij zeventiende-eeuwse stukken terug op de planken. Een reis naar een andere tijd. ■ Bernadine Ypma ■ hoofdredacteur@archievenblad.nl ‘The real voyage of discovery consists not in seeking new landscapes, but in having new eyes.’ Marcel Proust, Frans schrijver, essayist en criticus (1871-1922)nummer 6 2017 ■ 5 Nederlanders in Berlijn en Oost-Duitsland. Bé Ruys kreeg van hem ook de stukken van de Stichting Nederlandse Kerk te Berlijn 1934-1940, een vooroorlogs initiatief om een predikant te beroepen waar Millenaar ook bij betrokken was. Ergens op de zolder van het huis zouden die vast nog wel in een ‘Tüte’ te vinden zijn. Er moesten ook nog treinkaartjes voor een eerder beroepen predikant zijn, maar op zolder vond ik die niet. Wel vond ik er onder meer stukken over de vakanties naar Giethoorn die Bé Ruys voor kinderen uit Berlijn en Oost-Duitsland organiseerde. Die ontroerden me. Zelf afkomstig uit die contreien kon ik me de waterpret helemaal voorstellen. Gezien de jaren waarin die vakanties plaatsvonden, zou ik zelfs de kinderen hebben kunnen ontmoeten. Het laatste vakantie dossier was van 1961. De kinderen zullen wel net op tijd terug zijn gekomen voor de bouw van de Muur. De stukken van de Kerkstichting voor 1940 bleken bij een Berlijnse kerkarchivaris te liggen. Zo maakte ik kennis met de Berlijnse kerkarchieven. Hun archivarissen hebben mij zeer geholpen. Ik kon het materiaal zonder meer bij de stukken in het huis voegen. Inderdaad vond ik de door Bé Ruys genoemde treinkaartjes. Die waren voor de in het voorjaar van 1940 naar Berlijn beroepen predikant F.R. Henkels. Op 5 mei 1940 zou hij zijn intrede doen. De treinkaartjes waren al gekocht, maar het Nederlands Consulaat stelde de reis uit omdat men binnen enkele dagen een Duitse aanval op Nederland verwachtte. Henkels bleef in Nederland en werd nadien bekend door zijn vriendschap met de Groninger drukker-kunstenaar Hendrik Werkman. De predikante A.E. Ruys overleed in 2014. In kerkelijk en politiek Nederland is zij omstreden door haar openlijke keuze voor de DDR. Haar archieven zijn dan ook interessant, maar het doet haar tekort als het alleen daarom zou zijn. ■ . Derk Jan Prins ■ archivaris bij het Regionaal Archief Nijmegen. De archiefervaring van Derk Jan Prins In het voorjaar van 1988 reageerde ik op een oproep in het Archievenblad. Ik had mijn diploma middelbaar archiefambtenaar behaald en was op zoek naar een archivistische uitdaging. Die vond ik in Duitsland: ik werd aangesteld om het archief van het Hendrik Kraemerhuis en de Nederlandse Oecumenische Gemeente in Berlijn te ordenen. Het Kraemerhuis was mij op dat moment enigszins bekend als de organisatie van de Nederlandse predikante A.E. (roepnaam Bé) Ruys. Een plek waar het christen-socialisme werd beleefd en waar oecumenisch gezinde christenen uit West en Oost elkaar konden ontmoeten. Interessant genoeg, maar tijdens de werkzaamheden aan de archieven raakte ik vooral gefascineerd door de Nederlandse kerkgeschiedenis, de geschiedenis van gewone en ongewone Nederlanders in Berlijn. Het werken aan de archieven zelf was al een ervaring apart. Het Kraemerhuis was in 1988 gevestigd in een grote villa in Berlin-Dahlem. Mijn werkplekken in het huis waren de zolder en de bibliotheekkamer met een prachtig ruim balkon en uitzicht op de riante tuin. In de bibliotheekkamer stond ook mijn bed. De archieven stonden op verschillende plekken in het huis, maar natuurlijk vooral op zolder. Een belangrijk deel van mijn bezigheden bestond uit het scheiden van documentatie en archieven en het enigszins ordelijk bij elkaar plaatsen van het materiaal in de stellingen op zolder. De predikante vertelde dat het materiaal terug moest gaan tot vóór de Tweede Wereldoorlog. De Nederlandse Oeucumenische Gemeente was ontstaan nadat zij in 1949 als jeugdwerker voor de Wereldraad van Kerken in Berlijn was benaderd door de Nederlandse consul Millenaar, om pastoraal werk te doen voor Derk Jan Prins tussen de archieven op de zolder van het Hendrik Kraemerhuis, najaar 1988. Foto’s: privéarchief. Ordenen en beschrijven van archieven in de bibliotheek van het Hendrik Kraemerhuis.6 ■ 2017 nummer 6 Nieuws uit het veld Identiteit moeder Leonardo da Vinci onthult Onderzoek van voorheen onbeschouwde Toscaanse archieven heeft nieuw bewijs opgeleverd over de identiteit van de moeder van de 15e-eeuwse Italiaanse wetenschapper en kunstenaar Leonardo Da Vinci. Er was maar weinig bekend over de moeder van Da Vinci. Kunsthistoricus professor Martin Kemp (Universiteit van Oxford), een vooraanstaande Da Vinci-kenner, onderzocht Toscaanse belastingarchieven en ontdekte dat de moeder van de Italiaanse alleskunner voluit Caterina di Meo Lippi heette. Kemp schreef met econoom Giuseppe Pallanti het boek Mona Lisa. The People and the Painting. Dat bevat de resultaten van hun archiefonderzoek. Die archieven uit het Toscaanse stadje Vinci en Florence werden over het hoofd gezien door andere kunsthistorici, aldus Kemp. Uit de documenten blijkt dat Caterina een arme wees was, die samen met haar grootmoeder een bouwvallige boerderij buiten het Toscaanse stadje Vinci bewoonde. Nadat haar groot- moeder ergens stierf, bleven Caterina en haar jonge stiefbroer alleen achter in armoede. Op 15-jarige leeftijd werd zij verleid door de 25-jarige advocaat Ser Piero Da Vinci. Ser Piero Da Vinci nam in juli 1451 vakantie, ‘precies de juiste weken voor het begin van haar zwanger schap’, zegt Kemp. ‘Een mooie lenteavond, waarschijnlijk in de velden – en dat was het.’ Leonardo da Vinci werd op 15 april 1452 geboren. Verkeerde geboorteplaats Volgens Kemp stond de advocaat op het punt met een ander te trouwen. Zijn familie voorzag Caterina van een bruidsschat, wat verklaart waarom het straatarme meisje kort daarna in het huwelijk kon treden met Antonio di Piero, een plaatselijke boer ‘uit haar eigen sociale milieu’. Leonardo groeide op in het nabijgelegen huis van zijn grootvader, Antonio da ‘Covfefe’ officieel archiefmateriaal? Democraat Michael Quigley, lid van het Huis van Afgevaardigden, wil bij wet vastleggen dat de tweets van de president bewaard moeten worden. Michael Quigley geeft zijn voorstel de naam ‘Communications Over Various Feeds Electronically For Engagement’. Een acroniem van ‘COVFEFE’ dus, verwijzend naar het mysterieuze woord dat de Amerikaanse president Trump onlangs per ongeluk twitterde en dat enkele uren later weer werd ingetrokken. Volgens het congreslid moet de Presidential Records Act, de wetgeving rond het archiveren van de presidentiële communicatie, uitgebreid worden naar sociale media. Tweets en andere posts op sociale media zouden als ‘documentatie- materiaal’ moeten worden geklasseerd. ‘Opdat de bevolking het vertrouwen in de regering blijft behouden, moeten verkozen functionarissen verantwoordelijk worden gehouden voor wat ze doen en zeggen’, vindt Quigley. ‘Dat omvat ook tweets. Tweets zijn krachtig.’ Volgens de wet die hij voorstelt, zou de president ook niet achteraf een tweet mogen verwijderen. Bron: http://deredactie.be/cm/ vrtnieuws/buitenland/1.3001972 Vinci. Dat was in die dagen niet ongebruikelijk. Op een belastingaangifte door Antonio uit 1457 staat Leonardo vermeld als de buitenechtelijke zoon van Caterina Di Meo Lippi en de zoon van Antonio, Ser Piero. Die bevinding is mogelijk pijnlijk voor Italië, waar het zogeheten Casa Natale in Anchiano, op zo’n drie kilometer van Vinci, wordt gezien als de geboorteplaats van Leonardo. Het is een veelbezochte toeristenbestemming. Volgens Kemp werd Leonardo niet daar geboren, maar in het huis van zijn grootvader. Bron: www.nu.nl/wetenschap/ 4709679/toscaanse-archieven- onthullen-identiteit-moeder-leonardo- da-vinci.html Leonardo da Vinci. Nieuws uit het buitenland Archives reveal more about death of lawman who killed Billy the Kid ALBUQUERQUE – A century-old document found inside a box of unarchived records in a southern New Mexico county is shedding a little more light on the shooting death of the Old West lawman who gained fame for killing Billy the Kid. Dated Feb. 29, 1908, the nearly illegible handwritten coroner’s jury report refers to the investigation of the death that nummer 6 2017 ■ 7 Nieuws uit het veld Vroegmoderne handelaren omzeilden regels Op 9 juni sprak Cátia Antunes, hoogleraar Global Economic Networks, haar oratie uit. Daarbij stelde ze dat vroegmoderne handelaren op grote schaal de regels van staten en compagnieën omzeilden. Focus daarom op individuele handelaren in de bestudering van de vroegmoderne wereldhandel, aldus Antunes. Europese vorsten en handels compagnieën dicteerden in de vroegmoderne tijd de trans-Atlantische slavenhandel. Antunes waarschuwt voor deze populaire, al te eenzijdige aanname. Wie de geschiedenis vooral bestudeert vanuit het perspectief van staten, vorsten dommen of compagnieën ziet veel over het hoofd, stelt zij. Deze machtige instituten legden veel beperkende regels op, maar individuele kooplieden en zelfs medewerkers van compagnieën wisten deze vaak te omzeilen. Hierdoor was er wereldwijd een bloeiende illegale handel die niet terug te vinden is in de kas boeken van de instituties. Met een helikopterview bestudeert Antunes de vroegmoderne wereld- handel, waardoor ze wereldwijde koopwaarketens kan blootleggen. Antunes: ‘Als je alleen kijkt naar de handel in textiel of zilver komt de slavenhandel niet snel in beeld. day of Pat Garrett, who served as sheriff in Lincoln and Dona Ana counties before being appointed as a customs collector along the U.S.-Mexico border. Signed by several justices of the peace and coroners, the document states that Garrett was reported dead in Dona Ana County in the territory of New Mexico about five miles northeast of Las Cruces. They found that ‘the deceased came to his death by gunshot wounds inflicted by one Wayne Brazel.’ The document was found in November by Angelica Valenzuela, the records and filing supervisor with the county clerk’s office, as part of a preservation effort that involved records spanning the last half of the 1800s through the mid-1960s. ‘Our goal is to provide full access to the public,’ said County Clerk Scott Krahling. ‘Since family roots run deep in Dona Ana County, our hope is that these documents enrich our stories and get more people excited about our history and culture.’ Source: https://durangoherald.com/ articles/161975 Pat Garett. Historici zoomen vaak niet genoeg uit om verbindingen te begrijpen.’ De hoogleraar brengt de handelsketens in kaart door grootschalig internationaal archiefonderzoek. In dertien landen bestudeert ze met haar onderzoeksteam archieven van havensteden en individuele handelaren. Hun bewaarde ‘boodschappenlijstjes’ en financiële transacties maken het mede mogelijk om de internationale legale en illegale handelsstromen te reconstrueren. Bron: www.universiteitleiden.nl/ nieuws/2017/06/vroegmoderne- handelaren-omzeilden-regels-van- staten-en-compagnieen Bibliotheekhoofd schuldig aan haatzaaien De Russische Natalya Sharina, toenter- tijd hoofd van de Oekraïense Literatuur Bibliotheek in Moskou, werd in oktober 2015 opgepakt en sindsdien onder huisarrest geplaatst. Op 5 juni jl. werd ze schuldig bevonden vanwege ‘haatzaaien’ en verduistering van bibliotheekgelden. In oktober 2015 doorzochten gewapende en gemaskerde politiemannen de Oekraïense Literatuur Bibliotheek in Moskou op ‘anti-Russisch propaganda- Kaart van Elmina, Atlas Blaeu – Van der Hem, 1665. De Ghanese havenstad Elmina speelde een belangrijke rol in de trans-Atlantische slavenhandel. >>Nieuws uit het veld 8 n 2017 nummer 6 inside secret archives that together would make a stack taller than the CN Tower. Historian Dennis Molinaro of Trent University discovered ministries and agencies are stockpiling millions of decades-old papers rather than handing them over to Library and Archives Canada for safekeeping and public access. He’s launched a petition to try to convince the government to set them free. As part of his research, Molinaro has been asking government departments to hand over information about Canada’s Cold War domestic spy and surveillance programs. Last fall, the federal government initially refused his access-to-information request for the papers (which were never transferred to the national archives). 1.6 million pages Officials have told Molinaro the Privy Council Office (PCO, the secretariat of the federal cabinet) holds at least 1.6 million more pages from the era, many of which could concern Cold War counter-espionage programs. He’s also learned many more intelligence- related records dating back four, five and six decades are being held by the departments of Justice and Foreign Affairs. PCO says transfer of these records to Library and Archives Canada (LAC) first requires wide consultation to ensure classified information isn’t released improperly. Material has been accumulating for decades and departments lack the people and time necessary to sort through the files. Source: www.cbc.ca/news/canada/ government-records-archives- history-1.4129935 materiaal’. Ook de woning van bibliotheekdirecteur Natalya Sharina werd doorzocht. Al eerder, eind 2010, was er een strafrechtelijk onderzoek gestart tegen deze bibliotheek en haar directeur. De bibliotheek werd verdacht van haatzaaien door het verspreiden van anti-Russische boeken. Het onderzoek werd in augustus 2011 beëindigd bij gebrek aan bewijs. Als gevolg van ‘veranderingen in de politieke situatie’ vond er, aldus de onderzoekers, in 2015 opnieuw onderzoek plaats. Het ministerie van Cultuur van Oekraïne liet destijds weten dat deze actie van het Kremlin was ‘gericht op het intimideren van de Oekraïense minderheid in Rusland’. Het gerechtshof in Moskou veroordeelde haar op 5 juni jl. tot vier jaar cel vanwege ‘haaizaaien’ en verduistering van bibliotheekgelden. Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International hebben de uitspraak bekritiseerd. Sharina wil in beroep gaan tegen de uitspraak. Bron: www.informatieprofessional.nl/ nieuws/2017/06/voormalige-hoofd- van-oekr/index.xml Nieuws uit het buitenland Government accused of hoarding Canadian history in ‘secret’ archives Some of Canada’s leading historians say the federal government is putting the country’s historical record at risk by hoarding piles of documents Nieuws uit het buitenland Wenn Hacker auf Archivare treffen Am Freitag dem 9. Juni ist der erste Archiv Hackday in Zürich zu Ende gegangen. Ein bunt gemischtes Teilnehmerfeld entwickelte neue Anwendungen aus alten Daten. Im Rahmenprogramm zeigte sich, dass Archive weniger verstaubt sind, als oft angenommen. Am Freitag dem 9. Juni wandelte sich die Bibliothek des Staatsarchivs Zürich zu einem Zentrum für das kreative Hacken und Programmieren. An dem Tag fand dort der Hackathon ‘#ZACK – Zürcher Archiv Hackday’ statt. Laut den Veranstaltern entwickelten rund 40 Teilnehmer Ideen für Anwendungen, um neue Einblicke aus offenen Archivdaten gewinnen zu können. Laut Mitorganisator Tobias Hodel wollten die Archive mit diesem Format etwas Neues ausprobieren und aufzeigen, welche Möglichkeiten in offenen und vernetzten Archivdaten stecken. Anwendungen aus offene Daten erarbeiten Die Datensätze für den Hackathon stellte Open Data Zürich bereit. Darunter etwa die Bauhistorische Fotosammlung Julius Gujer 1893-1909, das Bildarchiv des Schweizerischen Arbeiterhilfswerks, die Ehedatenbank des Kantons Zürich oder die Handschriften von Rainer Maria Rilke. Auf dieser Basis entwickelten die Hacker etwa folgende Anwendungen: - eine Visualisierung der Ehedatenbank des Staatsarchivs Zürich; - eine Automatisierte Bilderkennung von Bestände aus dem Schweizerischen Sozialarchiv und dem Stadtarchiv Winterthur; - eine Anreicherung und Visualisierung der Metadaten von Rainer Maria Rilke. Quelle: http://www.netzwoche.ch/ news/2017-06-12/ wenn-hacker-auf-archivare-treffen >>nummer 6 2017 ■ 9 Bijna binnenland Hannie Kool-Blokland ■ Column Archieven en buitenland, wat een mooi thema voor het Archievenblad. Ieder van ons heeft wel archiefervaringen in het buitenland. Sommigen maken er een gewoonte van om in ieder ver buitenland de lokale archiefinstelling te bezoeken. De KVAN heeft mooie projecten ondersteund in Rwanda en Bangladesh (train the trainer) en de commissie Buitenland maakt interessante uitstapjes om archieven elders te bezoeken. We kunnen veel van elkaar leren. Een archiefervaring in het buitenland is altijd geestverruimend. Pas was ik op een mooi Canarisch eiland en hoewel ik niet tot de groep behoor die altijd archiefinstellingen opzoekt, loop ik er om een of andere reden toevallig wel altijd langs. In Kathmandu, waar het een soort ondoordringbare vesting leek, in Genève en laatst dus in Las Palmas. Mooie foto natuurlijk, met een banier van het Archivo Histórico Provincial de las Palmas, met als ondertitel La memoria de Canarias. Helemaal mooi dat een prominente archivaris ook op het bordje aan de gevel stond: Joaquín Blanco, als eerbetoon aan de beroemde directeur van het archief (1968-1988) en auteur van onder andere Breve noticia histórica de las Islas Canarias. Dat zouden we hier ook eens moeten doen. Fruin, Feith en Muller hebben alleen maar zalen naar zich vernoemd gekregen. En dan te bedenken dat de Canarische eilanden bijna nog Nederlands waren geweest. Een bordje op de voorgevel vertelt over de pogingen van de Nederlanders daartoe. Pieter van der Does viel de hoofdstad aan op 26 juni 1599, maar dankzij de moedige weerstand van de eilandbewoners werd de aanval afgeslagen. Zo staat het in hun collectieve geheugen en vieren zij een nationale feestdag ter ere van hun eigen moedige verzet. Pieter van der Does (Leiden 1562 – Sao Tomé 1599) was een Nederlandse vlootvoogd, zoon van een adellijke schepen van Leiden ten tijde van het Leidens Ontzet. Pieter was in 1587 al baljuw en dijkgraaf van Rijnland, een jaar later hoofdschout van Leiden. Hij maakte als superintendant de ondergang van de Armada mee. In 1597 werd hij – als eerste die deze functie ooit uitoefende – viceadmiraal van de Admiraliteit van de Maze en in 1599 viceadmiraal van de Admiraliteit van Amsterdam. Zo vertrok hij in mei 1599 met een vloot van Hollandse en Zeeuwse schepen richting de Spaans-Portugese kust om die aan een blokkade te onderwerpen. Het was immers nog in de Tachtigjarige Oorlog. Maar Cadiz was te zwaar verdedigd, dus voeren ze op eigen houtje door naar Las Palmas op Gran Canaria. Hij nam de stad in maar kon die slechts enkele dagen vasthouden. Na zware verliezen reisde hij met een deel van de vloot door naar het aan de Afrikaanse westkust gelegen Sao Tomé. Daar overleed hij aan zijn verwondingen, hoewel sommigen zeggen dat hij aan malaria bezweek. Hoe het ook zij, de vloot had een enorme buit bij zich. Ze hadden dus kennelijk genoeg tijd gevonden om breeduit te plunderen. Alle minder waardevolle spullen werden overboord gezet om maar zo veel mogelijk buit mee te kunnen nemen. Intussen was de bemanning heel zwak geworden door verwondingen en door malaria. Zo zwak dat men het schip eigenlijk niet meer zeilend kon houden. De Zeeuwse Staten hadden dat via het uitgebreide correspondentienetwerk al vernomen en stuurden een schip met verse bemanning. Zo werd de buit binnengehaald en hebben wij in het Zeeuws Archief de lijsten van de verkochte buitgoederen van de plundering en kortstondige inname van Gran Canaria. Wat als het anders was gelopen? Hadden wij dan nu een mooie werkplek voor Nederlandse archivarissen? Misschien heette het dan wel het Provinciaal Historisch Archief de las Palmas Marens Engelhard… ■ Hannie Kool-Blokland ■ voorzitter KVAN en directeur Zeeuws Archief. Verovering van Gran Canaria door de Nederlandse vloot onder admiraal Pieter van der Does in 1599. Collectie: Frederik Muller Historieplaten, Rijksmuseum.Next >