archievenblad sinds 1892 jaargang 120 2016 6 Uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen in NederlandDe gemeente Zaanstad is een bruisende, vitale stad met ruim 150.000 inwoners. Zaanstad is een stad vol contrasten en mogelijkheden. Gekoesterd, historisch erfgoed staat gebroederlijk naast moderne, gedurfde architectuur. Historische plekjes worden afgewisseld door hedendaagse industrie en nostalgie vloeit over in innovatie. Realisatiekracht, betrokkenheid en durf zijn eigenschappen, waar Zaanstad trots op is. De ambities en vraagstukken van de gemeente zijn groot en dat vraagt om ambitieuze, gedreven collega’s, die durven te innoveren en zich graag verder ontwikkelen. Collega’s die willen en kunnen, krijgen bij ons de kans om zijn of haar talent te ontwikkelen en om te groeien Zaanstad is groot genoeg om interessante projecten te kunnen realiseren, maar compact genoeg om je er snel thuis te voelen. Ons unieke, eigentijdse stadhuis biedt een zeer prettige, inspirerende werkomgeving met moderne faciliteiten, die het ‘nieuwe werken’ en samenwerken met collega’s goed mogelijk maken. Het Gemeentearchief van Zaanstad heeft een centrale plaats in de publiekshal van het stadhuis. Het archief beheert de archieven van Zaanstad, Oostzaan en de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland en oefent toezicht uit op het archiefbeheer van de aangesloten organisaties. Doelstellingen van het archief zijn o.a. het intensiveren van digitale dienstverlening, het uitbreiden van de samenwerking met de Zaanse erfgoedinstellingen en het verder ontwikkelen van beleid ten aanzien van de digitale toekomst. Wij zoeken twee nieuwe collega’s die met verve en visie hun bijdrage gaan leveren aan de toekomst van ons unieke archief: Gemeentearchivaris / Afdelingshoofd (36 uur) Archief Inspecteur (32-36 uur) Interesse? Wij zien jouw reactie heel graag tegemoet! Meer informatie over onze vacatures en de sollicitatie- procedure vind je op: www.werkenbijzaanstad.nl Gezocht: Twee opgeruimde collega’s met visie!38 ‘Alles draait bij ons om dienstverlening.’ In gesprek met Harm Jan Luth Op zijn Twitteraccount typeert hij zichzelf als: ‘stadsarchivaris Vlaardingen & Maassluis, straat- namencommissie Vlaardingen, oude muziek (9e eeuw - Bach), NRC, ND, boeken, middel- eeuwen, student geschiedenis Leiden, christen’. Volop invals- hoeken voor een gevarieerd gesprek. Fransien Smeets ■ 15 Ontzuren… of niet? Ontzuren is een vorm van massaconservering die vooral in de jaren 80 van de vorige eeuw veel toegepast werd. Tegenwoordig wordt vaker gekozen voor digitalisering, zodat de informatie breed toegankelijk is en mechanische schade door hanteren voor- komen wordt. Toch is het in sommige gevallen de moeite waard te kiezen voor het fysieke behoud van archivalia door middel van ontzuren. Gabriëlle Beentjes ■ Inhoud nummer 6 2016 ■ 3 04 Van de redactie 05 De archiefervaring 07 Nieuws uit het veld 08 Reflecteren, informeren en ontmoeten. Jubileumcongres 125 jaar KVAN, René Spork 12 Digitale dienstverlening geknipt voor samenwerking: BHIC en RAT samen aan de chat, Luud de Brouwer en Christian van der Ven 15 Ontzuren… of niet?, Gabriëlle Beentjes 20 ‘Het Archievenblad moet zich blijven onderscheiden.’ Geen revolutie maar evolutie, René Spork 22 Waardering en selectie in de praktijk. Eerste ervaringen met de hotspotmonitor, Charles Jeurgens 26 De Algemene verordening gegevensbescherming (Avg), Erik Kraai 28 Beheer van digitaal archief: van zorgdrager naar archiefinstelling. Goede, geordende en toegankelijke staat in de praktijk (deel 3), Roland Bisscheroux 32 Column 34 Uitgelezen 36 Agenda 38 Burgerlijke Stand: ‘Alles draait bij ons om dienstverlening.’ In gesprek met Harm Jan Luth, Fransien Smeets 08 Reflecteren, informeren en ontmoeten. Jubileumcongres 125 jaar KVAN Van 15 t/m 17 juni vond in Haarlem het Jubileumcongres KVAN 125 plaats. Aftredend hoofdredacteur René Spork bezocht het congres en kwam tot bijzondere inzichten, van Paperwork Explosion tot Dark Archives. Een verslag van drie dagen archiefervaringen. René Spork ■ 20 ‘Het Archievenblad moet zich blijven onderscheiden.’ Geen revolutie maar evolutie Voor u ligt de laatste editie van het Archievenblad die onder hoofdredactie van René Spork tot stand is gekomen. Bij verschij- ning van deze uitgave heeft Bernadine Ypma het stokje inmiddels overgenomen. Een mooie aanleiding voor de aftredend hoofdredacteur om de nieuwe hoofdredacteur te interviewen: wat zijn haar ervaringen, ideeën en ambities? René Spork ■ Colofon Het Archievenblad is een uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen In Nederland (KVAN). Het Archievenblad verschijnt tienmaal per jaar. Alle leden van de KVAN ontvangen het Archievenblad. Redactie Matthijs Andreas, Joris van Dierendonck (eindredac- teur), Femke Dijkhuis, Ton Dijksterhuis, Tessa Free, Caroline Leistra, May Scheepers, Fransien Smeets, René Spork (hoofdredacteur), Floortje Tuinstra, Dick Veldhuizen, Nico Vriend, Ruud Yap, Bernadine Ypma. Vaste medewerkers Roland Bisscheroux, Niels Bongers, Marcel Duijg- huisen, Marieke de Haan, Charles Jeurgens, Hannie Kool-Blokland, Erik Kraai, Sandy Marijnissen, Noor Schreuder, Theo Thomassen. Redactieadres Archievenblad Westervoortsedijk 67-D, 6827 AT Arnhem Telefoon: (026) 352 16 05 E-mail: redactie@archievenblad.nl E-mail persberichten: nieuws@archievenblad.nl Website: www.archievenblad.nl Abonnementen en ledenadministratie Wie geen lid is van de KVAN kan het Archievenblad bestellen bij het KVAN-bureau. Ook voor adres- wijzigingen kunt u daar terecht. KVAN-bureau Westervoortsedijk 67-D, 6827 AT Arnhem Telefoon: (026) 352 16 05 E-mail: bureau@kvan.nl Website: www.kvan.nl Jaarabonnement Nederland € 78,00 Buitenland € 90,25 Losse nummers € 8,00 Product- en personeelsadvertenties Sales & Services geeft inlichtingen over tarieven en plaatsing van alle advertenties. Postbus 2317, 1620 EH Hoorn Telefoon: (0229) 21 12 11 Fax: (0229) 27 04 04 E-mail: administratie@salesandservices.nl Ontwerp Infour, marketing en communicatie, Heerlen Opmaak en druk Schrijen-Lippertz MediaNova B.V. Coverfoto Marc Vreuls, De Beeldmarketeers ISSN 1385-4186 Het volgende nummer van het Archievenblad verschijnt begin september 2016. 4 ■ 2016 nummer 6 Van de redactie Een frisse start, oké? Citaat van de maand Het eerste nummer van het Nederlandsch Archievenblad (1892) kreeg van het bestuur van de Vereniging van Archivarissen in Nederland een opwekkende inleiding: ‘Zij [de publicatie, RS] zal belangstelling in het archiefwezen wekken in kringen, welke als geheel daar buiten staande, zich overigens zeer weinig daaraan laten gelegen liggen.’ Graag zou ik op deze plaats trots mijn laatste nummer als hoofdredacteur uitluiden met de mededeling dat – een kleine 125 jaar later – het nu helemaal anders is: iedereen is geïnteresseerd in het archiefwezen. Oké, misschien niet geïnteresseerd in het archiefwezen (de organisatie, het veld), maar dan toch zeker wel voor de aangestipte problemen in het Archievenblad die kort en krachtig samen te vatten zijn met de term ‘archiefzorg’. Oké, misschien is ook niet iedereen geïnteresseerd in ‘archiefzorg’, maar er heerst een sluimerend besef dat archivarissen belangrijk werk doen. Bestuurders en politici mogen graag pronken met fraaie publicaties en tentoonstellingen: dat erfgoed is van ons allemaal. Bestuurders en politici mogen graag wijzen op het belang van geschiedenis: zonder verleden geen heden en zonder geheugen geen identiteit. Oké, bestuurders en politici laten zich doorgaans wat minder gelegen liggen aan het op orde brengen en houden van de informatiehuishouding (recht en bewijs). Het is geen ‘sexy’ onderwerp. Dat zijn personeelsbeleid en financiën, de twee andere pijlers van goed bestuur, overigens ook niet. Pas bij affaires (bonnetjes!) breekt het informatie- zonnetje alsnog door. Schieten archivarissen tekort? Ik geloof van niet, maar clichés (‘suf, duf, muf’) leiden nu eenmaal een hardnekkig bestaan. Ook bij ‘boeren’ denkt menigeen eerder aan klompen dan aan geautomatiseerde landbouwmachines. Genoemde boeren cultiveren hun imago overigens zorgvuldig met buitenspelende koeien (een paar, de rest staat op stal), een scharrelkip, volvette kazen en een eenzaam vrijgezellenbestaan (boer zoekt vrouw). Wij archivarissen zijn gewoon te eerlijk en timmeren aan de weg met informatieketens, big en open data, e-depots en ‘the cloud’. We zouden – naar voorbeeld van de ambachtelijke boeren – meer moeten doen met voorzichtig aan de camera getoonde archiefschatten, zorgvuldig vastgepakt door de gehandschoende archivaris die eerst voor het oog van de camera aan de andere kant van de stellingen loopt, plots blijft stilstaan en dan zelfverzekerd een doos uit de stelling haalt. PR en communicatie zijn belangrijk en dat doe je het best aan de hand van ‘archiefvondsten’ (uit het zicht geraakte aanwinsten), genealogische tv-programma’s met bekende Nederlanders en het vullen van de rubriek ‘toen’ in het lokale sufferdje. Hoe zit het met het Archievenblad? Oké, daarin heb ik wel ruim aandacht besteed aan al die eigentijdse ontwikkelingen, maar veel buitenstaanders zullen het blad – net als 125 jaar geleden – niet lezen. Met de komst van Bernadine Ypma (zie interview) komt daar wellicht verandering in. Eén ding blijft: zij weet zich net als ik gesteund door een fantastische redactie. ■ René Spork ■ hoofdredacteur@archievenblad.nl ‘Denkt aleer gij doende zijt en doende denkt dan nog.’ Guido Gezelle (1830-1899)tijdens hun zwerftocht naar onderduikadressen gedood door een van hun begeleiders. Vlak bij mijn geboorteplek en huidig woonhuis in het kleine kerkdorp Zeilberg, op een afstand van ongeveer een kilometer in het buitengebied van Deurne, herbergde de familie Janssen deze Joodse onderduikers uit Amsterdam uiteindelijk in een kippenhok. Max heeft zijn ervaringen te boek gesteld en op video en dvd gezet. Eerst in het Engels en later in het Nederlands, vertaald onder de titel Ik woon in een kippenhok. In eenvoudige, kinderlijke taal verhaalt Max aan de hand van zijn kindertekeningen uit die tijd over zijn belevenissen in het kippenhok, de weg ernaar toe en weer terug naar Amsterdam. Op die manier wil hij kinderen duidelijk maken hoe hij zijn tijd als onderduikers- kind heeft beleefd. De zoektocht van Max en de belevenissen van zijn gezelschap werden in de regionale pers beschreven. Het onderzoeksmateriaal en vertaalwerk van journalist Ed van de Kerkhof hielpen hem bij zijn publicaties en verschafte mij meer inzicht in zijn zoektocht en gebruikte bronnen. Door het krantenartikel werd Max eindelijk herenigd met zijn jeugdvriend uit Zeilberg: Jan van de Mortel, verzamelaar, kenner van de Zeilbergse geschiedenis en beheerder van het dorpsarchief. Jan had Max dood gewaand omdat hij gewaarschuwd was niet meer met hem te spelen en over hem te zwijgen. Het kon anders weleens slecht met dat speelkameraadje aflopen. Max heeft zijn collectie over de onderduikperiode met daarin zelfs een Zeilbergs woordenboek in bewaring gegeven bij instellingen in Washington en Baltimore. Jaren geleden vroeg een collega nog eens naar de familie Heppner. Er was een vraag gesteld door Miki Rinat, ook een onderduikerskind in de Zeilberg. Verdere navraag bij Jan van de Mortel leverde op dat Miki ondergedoken had gezeten bij een oom van me, Sjef, een broer van mijn moeder. Op mijn vraag hierover antwoordde mijn moeder: ‘O ja, dat klopt. Maar daar mocht je niks over zeggen.’ Nogmaals werd de stilte verbroken en weer pikte ik een graantje mee van het gescharrel van anderen in hun verleden. ■ Gerard Kuijpers ■ Regionaal Historisch Centrum Eindhoven. nummer 6 2016 ■ 5 De archiefervaring van Gerard Kuijpers ‘De boerenkinderen in de klas’ en ‘een zand- weg tussen koren door’: het zijn zinsneden uit ‘Het Dorp’ van Wim Sonneveld, geschreven door Friso Wiegersma. Friso, zoon van dorpsdokter Wiegersma, keek in het lied mijmerend terug naar zijn vroegere woonplaats Deurne. Zou hij hebben geweten dat vaders en moeders van die boerenkinderen aan die zandwegen tussen koren door op creatieve en moedige wijze in de Tweede Wereldoorlog onderduikers verborgen hielden? Zelfs in een kippenhok? Ik wist dat er inderdaad onderduikers waren in dat Deurne van Wiegersma, waar ook ik geboren ben. Wat ik echter niet kon bevroeden was dat de ontmoeting met Max Heppner, een van die onderduikers, me veel zou leren. Niet alleen over het bij elkaar scharrelen van divers onderzoeksmateriaal, maar ook over de geschiedenis van mijn woonplaats en familie. Zijn zoektocht was voor mij een indrukwekkende archiefervaring die me nog steeds is bijgebleven. Max ontmoette ik in mijn begintijd bij het Streekarchivariaat Peelland te Deurne. Daar had hij in het gemeentearchief van Deurne enkele stukken aangetroffen over zijn familie. De resultaten van zijn zoektocht presenteerde hij aan een kleine groep betrokkenen. Het bleek dat Max als onderduikerskind in gezelschap van vier volwassenen in een kippenhok in het buitengebied van Deurne ondergedoken had gezeten: zijn vader en moeder en het echtpaar Graumann. Hun kind Michael was Miki Rinat is de tweede van rechts, ome Sjef staat helemaal rechts. Coverfoto van ‘Ik woon in een kippenhok’, waarin Max Heppner over zijn ervaringen vertelt.Alles heeft waarde. Het is maar net van welke kant je het bekijkt. Dat kan economisch, historisch, financieel en ook emotioneel zijn. Om die waarde te beschermen of te herstellen zijn wij er. VANWAARDE, de geruststellende dienstverlener voor het beheer, de restauratie en de calamiteitenondersteuning voor alles van waarde. VOOR ALLES VAN WAARDE BEHEER, RESTAURATIE EN CALAMITEITENONDERSTEUNING VOOR ALLES VAN WAARDE WWW.VANWAARDE.EU MUSEUMWACHT DOCUMENTENWACHTCALAMITEITENRESTAURATIE CIB Centraal InkoopBureau Dé duurzame archiefspecialist voor: • Archiefmappen • Archiefdozen • Affichemappen • Archiefcassettes • Omslagen en omslagpapier • Reparatiemiddelen • NEN 2728 kopieer- en printpapier • Schrijfwaren www.cib.nl/webshop Sinds 1937 leveren we totaaloplossingen voor de kantoor- omgeving en zijn we specialist op segmenten waaronder archiefdiensten, de lokale overheid, notarissen en advocaten. We bieden u een uitgebreid assortiment duurzame archief- materialen en schrijfbenodigdheden dat voldoet aan de Archiefregeling 2009. Deze producten zijn opgenomen in onze speciale Deelcatalogus Duurzaam archiveren en onze webshop. Onze medewerkers beschikken over ruime productkennis en adviseren u graag over duurzaam archiveren in de praktijk. CIB Centraal InkoopBureau BV Postbus 330 2700 AH Zoetermeer telefoon: 079 36 38 400 e-mail: info@cib.nl Bekijk ons volledige aanbod in onze webshop www.cib.nl/webshop of vraag onze Deelcatalogus Duurzaam archiveren aan: 079 36 38 400nummer 6 2016 ■ 7 Nieuws uit het veld Kamerbrief Van der Steur toch bewaard De technische dienst van de Tweede Kamer kan toch bij het mailarchief van minister Van der Steur uit de tijd dat hij nog Kamerlid was. Hij schreef mails aan toenmalig minister Opstelten over de Teevendeal, met aanpassingen van brieven aan de Tweede Kamer. De Tweede Kamer wilde die mails van Van der Steur inzien, om te beoordelen of hij zich als Kamerlid te veel met de gang van zaken rond minister Opstelten en de Teevendeal had bemoeid. Kamervoorzitter Arib kreeg in eerste instantie te horen dat er geen back-ups meer waren, maar het blijkt nu toch mogelijk het account opnieuw te activeren en de mails weer te lezen. Arib heeft aan Van der Steur gevraagd hoe hij hier nu mee wil omgaan. Van der Steur had al in de Kamer gezegd dat als de mails gevonden zouden worden, hij geen bezwaar had tegen openbaarmaking. Bron: www.nos.nl ‘Digitalisering archieven laag op agenda’ Het digitale informatie- en archiefbeleid is te versnipperd en staat niet hoog genoeg op de landelijke bestuurlijke agenda. Dat stelt Wilma Delissen-Van Tongerlo, burge- meester van Peel en Maas en voorzitter van de VNG-adviescommissie Archieven. Ze doet de uitspraak in de Publiek Denken-special Duurzaam Toegankelijke Informatie. ‘Digitale dienstverlening valt onder meer onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks- relaties (BZK) en de Archiefwet onder het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW). Beter zou zijn als het totale informatie- en archief- beleid onder BZK zou vallen’, aldus Delissen-Van Tongerlo. In de special, die ook wordt meegestuurd met Binnenlands Bestuur, wordt onder meer ingegaan op informatiehuishouding van de overheid, openbaarheid en het belang van aansluiting op e-depots. De special is mede mogelijk gemaakt door de stuurgroep AIDO van VNG, IPO, Unie van Waterschappen en het programma Archief 2020 dat wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de algemene rijksarchivaris. Bron: www.automatiseringsgids.nl Nieuws uit het buitenland Obama library archives Before the doors of President Barack Obama’s library open on Chicago’s South Side, truckloads of White House archives will be shipped to a former furniture store in the northwest suburbs. As many as 120 employees will be brought in by the National Archives and Records Administration to sort through the material, which ultimately will be part of the Obama Presidential Center. The National Archives employees will organize, digitize and preserve the contents of what is sometimes called the ‘president’s attic’. Archivists are bracing for 200 terabytes of electronic records covering Obama’s eight years in office. To compare: 10 terabytes was enough to hold the printed collection of the Library of Congress. Source: www.chicagotribune.com Rectificatie In het juninummer van het Archieven- blad (2016, nr. 5) is een fout gemaakt tijdens de beeldredactie. Bovenaan pagina 34 had een foto van Michel Foucault moeten staan. Helaas is daar per ongeluk een foto van Friedrich Nietzsche geplaatst. Excuus voor de miscommunicatie. Redactie Archievenblad Ontwikkelingen informatieveiligheid Gemeenten hebben in 2013 de resolutie ‘Informatieveiligheid, randvoorwaarde voor de professionele gemeente’ aangenomen. Om die ambities waar te kunnen maken, is onder meer de onaf- hankelijke, adviserende Visitatie- commissie Informatieveiligheid ingesteld. Recent heeft de commissie haar eerste jaarverslag uitgebracht: 180 dagen onderweg. Daarin presenteert de commissie de uitkomsten van haar gesprekken met gemeenten. Ook worden er verschillende adviezen voor Rijk en gemeenten gegeven. De VNG roept gemeenten op om de derde uitvraag over informatieveiligheid voor 1 september 2016 in te vullen. De uitkomsten worden gepubliceerd op waarstaatjegemeente.nl, als vervolg op de 0-meting van voorjaar 2014 en de 1-meting van voorjaar 2015. Met de vervolggegevens van 2016 wordt inzichtelijk in hoeverre gemeenten al werk hebben gemaakt van de acties zoals benoemd in de resolutie van 2013. Bron: www.vng.nl Bron: Pixabay.com Photo: Pete Souza, White House Flickr Account.8 ■ 2016 nummer 6 Hilarische momenten Na het diner is er een filmische presentatie van Chido Houbraken en Joost van Koutrik. In de kleine zaal van de Philharmonie worden scènes uit films vertoond met betrekking tot archieven/ archivarissen en bureaucratie. Zo passeren hilarische dan wel beklemmende momenten uit films als The Trial (Kafka), The Matrix, Minority Report en Yes, Prime Minister de revue. In een screenplay voor Highlander wordt bij wijze van regieaanwijzing gesteld: ‘He’s the Chief Archivist, New York State. Macho, gay, shorthair, moustache and tattoos.’ De volgende dag, donderdag 16 juni, eens goed rondgekeken, maar New York State Archivists zie ik niet. Wel Hannie Kool- Blokland, die hoopt dat we elkaar vandaag zullen inspireren. Marjan Hammersma (directeur-generaal Cultuur en Media) feliciteert vervolgens de aanwezigen met het jubileum, maar wordt onderbroken door een stampvoetende ‘Stille fanfare’, die een Monthy Python-achtige act opvoert inclusief een flauwekul- toespraak waarin ‘archivarissen’ zijn vervangen door ‘notarissen’ en waarin met serieus gezicht wordt gesteld: zonder feiten geen geschiedenis. Het publiek wordt gevraagd te gaan staan, elkaar de hand te geven en te zingen: we gaan samen onderweg, hallelujah! Hammersma hervat haar voordracht over de handleiding van Reflecteren, informeren en ontmoeten Jubileumcongres 125 jaar KVAN René Spork ■ Van 15 t/m 17 juni vond in Haarlem het Jubileumcongres KVAN 125 plaats. Aftredend hoofdredacteur René Spork bezocht het congres en kwam tot bijzondere inzichten, van Paperwork Explosion tot Dark Archives. Een verslag van drie dagen archiefervaringen. Hoe voelt het om 125 jaar oud te zijn? Leeft de KVAN nog of is de vereniging/professie ten dode opgeschreven?1 Hildo van Engen sloot het congres af met deze prangende vragen. Zijn conclusie: de professie blijft, maar of de beroepsvereniging over 125 jaar nog bestaat, wie zal het zeggen? Niet voor niets vond de ledenvergadering van de KNVI plaats tijdens het Jubileumcongres van de KVAN. Reflectie Als gevolg van de ‘digitale snelweg’ heeft de jubilaris doorgaans geen tijd voor reflectie. Er moet worden geautomatiseerd, gedigitaliseerd en elektronisch gearchiveerd. Een congres helpt om even stil te staan bij de ontwikkelingen, om inspiratie op te doen en om vakgenoten te ontmoeten. De bijeenkomst in stichtingsplaats Haarlem begint rustig met een preconference op woensdag 15 juni. Archivarissen verzamelen zich bij de Philharmonie en begeven zich rond 16.00 uur op weg voor een rondvaart door Haarlem. Twee boten vormen het decor voor een reünie van oudgedienden, aangevuld met wat (buitenlandse) gasten. De gids verklaart de geschiedenis van Haarlem daarom in het Engels. ‘Harlem had a lot of breweries, almost 100.’ Drank is er dus genoeg, ook even later in de Philharmonie, voor tijdens en na het diner. Voorzitter Hannie Kool-Blokland heet iedereen op warme wijze welkom. Erika Hokke houdt voor de maaltijd een interactieve lezing over de geschiedenis van 125 jaar (K)VAN. Hoeveel jubilea heeft de KVAN gevierd? Nee, niet 5 (25, 50, 75, 100, 125), maar 6 keer. Door de Tweede Wereldoorlog moest er eentje worden overgedaan. De heer Woelderink, het oudste KVAN-lid en de oudste oud-voorzitter, spreekt een felicitatie uit voor de KVAN. Na hem doet ook David Fricker dat, de Australische voorzitter van de ICA. Heeft de archivaris nog toekomst? En zo ja, in welke vorm? Tijdens het congres werd geen scenario geschuwd (foto Sjoerd Knibbeler). nummer 6 2016 ■ 9 Lawine aan informatie Jason R. Baron, ‘Record Hiding in Broad Daylight’, heeft een heel ander verhaal. Baron is voormalig Director of Litigation van de National Archives and Record Administration (NARA), tegenwoordig zelfstandig advocaat. Er is een lawine aan informatie (big data), maar lang niet alles is toegankelijk. Van de honderden miljoenen mails van de regeringen van Obama, Bush en Clinton is nagenoeg niets beschikbaar. De data kunnen slechts nog met algoritmen klein worden gekregen. Baron: ‘We betreden het tijdperk van the Dark Archives vanwege de onmogelijkheid om iedereen toegang te geven.’ En dan te bedenken dat de Amerikaanse overheid streeft naar volledig digitaal werken in 2019. Baron deelt mee dat hij niet op Hillary Clinton zal stemmen en dat hij daarmee waarschijnlijk de enige archivaris in de VS is wiens stem deze verkiezingen niet naar de Democraten gaat. Maar ja, het versturen van staatsmail door Hillary via haar privéserver is onvergeeflijk… Virtuele stad Ik bezoek de tweedelige sessie ‘De digitale stad herleeft’ (Tjarda de Haan) en ‘Investeer niet langer in je eigen zoeksysteem’ (Coen Wilders). ‘De digitale stad’ was een in Amsterdam ontwikkeld initiatief (1994-2001) voor een online community. De eerste virtuele stad ter wereld waar je huizen kon bewonen (of kraken) en een avatar kon kiezen (een simpel symbooltje). Aangezien niet iedereen in de begindagen een computer had, werden computereenheden op straat gezet om toegang te geven. Deze stad bestaat niet meer en Tjarda de Haan is voor het Amsterdam Museum bezig om webarcheologie te bedrijven. Ze ‘graaft’ de digitale stad weer op aan de hand van oude software en databestanden die de community levert. Vervolgens moet er worden gepuzzeld om de zaak weer aan de praat te krijgen. Muller, Feith en Fruin en staat ook nog eventjes stil bij de bonnetjesaffaire. Opvallend toch hoe ‘kwesties’ archiefzorg onder de aandacht brengen. Hildo van Engen bedankt haar en vraagt aandacht voor de leden van het organiserend comité: Vincent Robijn, Petra Links, May Scheepers, Marieke de Haan, Ivo Zandhuis, Tamara van Zwol, Annemieke Nijdam, Esther van Velden en Pauline Harmsen. Ze hebben het uitstekend gedaan. The Internet Archive En dan een keynotespreker van formaat: Brewster Kahle, oprichter van The Internet Archive in San Francisco. Kahle heeft de ambitie om alles te digitaliseren, dan wel archiveren: tekst, films, muziek, websites et cetera. Aan het beschikbaar stellen van gedigitaliseerde boeken (de fysieke exemplaren worden bewaard) wordt verdiend. Dankzij digitalisering en toegankelijkheid kunnen bijvoorbeeld in ontwikkelingslanden boeken ter plekke worden gedrukt met reizende printmachines. Kahle denkt dat we met z’n allen ‘alle’ kennis kunnen ontsluiten. Jongeren denken al dat ze toegang hebben tot alle kennis, maar wij weten beter. Kahle gaat luchtig om met tegenwerpingen over auteursrecht- en privacyproblemen. Hij krijgt naar eigen zeggen alleen applaus en ontmoet vriendelijke advocaten. Niet eindeloos moeilijk blijven doen, maar gewoon beginnen, met kleine stapjes (er volgt daadwerkelijk een klein sprongetje op het podium), en dan zien wat er gebeurt. Voor een particulier wellicht makkelijker dan voor een overheidsinstelling die het goede voorbeeld moet geven. Zijn optimistische, inspirerende verhaal gaat gepaard met dia’s van werk in uitvoering én een foto van de zeecontainer waar alle servers (dus het ‘hele’ internet) inpassen. Een uitsmijter: alles dat in het Nederlands geschreven is, kun je volgens hem digitaliseren. Zo veel is het niet. De zaal lacht. >> Boven: groepsfoto congresdeelnemers. Onder: afsluitende quiz (foto’s Marc Vreuls, De Beeldmarketeers).Next >