archievenblad sinds 1892 jaargang 119 2015 6 Uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen in NederlandCREATING TOMORROW CURSUS ARCHIEFBEWERKING 7 middagen 14 en 28 september, 12 en 26 oktober, 9 en 23 november en 7 december 2015 maandag CURSUS AUTEURSRECHT VOOR ARCHIEVEN 1 dag 5 oktober 2015 maandag CURSUS ARCHIEFTOEZICHT 4 dagen 27 oktober en 3, 10 en 17 november 2015 dinsdag SEMINARCYCLUS ARCHIVISTIEK VOOR NIET-ARCHIVARISSEN 5 dagen 29 oktober en 5, 12 , 19 en 26 november 2015 donderdag CURSUSSEN ARCHIEFSCHOOL NAJAAR 2015 HvA Archiefschool 020 - 595 4786 archiefschool@hva.nl www.hva.nl/archiefschool CURSUS ARCHIEFRECHT EN ARCHIEFNORMEN 2 dagen en 1 ochtend 4, 11 en 18 november 2015 woensdag CURSUS DIGITAAL DEPOT 5 dagen 4, 11, 18 en 25 november en 2 december 2015 woensdag CURSUS PERSOONSGEGEVENS EN HET ARCHIEF 2 dagen 11 en 18 november 2015 woensdag TRAINING OPENBAARHEID in-company training op maat 2 dagdelen CURSUSSEN OP MAAT Heeft uw organisatie behoefte aan een training op archiefgebied, zoals selectie, standaarden, metadata, archiefbewerking? Neemt u dan contact op voor een oriënterend gesprek. HBO+ MBO OPLEIDING ARCHIEFASSISTENT MODULEN: Thuis in het archief Geschiedenis Beschikbaarstellen Documentanalyse Toegankelijk maken Materiële zorg De opleiding Archiefassistent is in modulen opgebouwd. U kunt ervoor kiezen om één of meerdere modulen te volgen, of natuurlijk de hele opleiding.37 ‘Ik ben meer dan tevreden.’ In gesprek met Freek Huitink Als kind wilde hij kok worden, later brandweerman. Hij werd uiteindelijk archivaris en is daar bijzonder content mee. Bij het Regionaal Archief Nijmegen werkt Freek Huitink bevlogen aan uiteenlopende archivistische uitdagingen. Een portret. Fransien Smeets ■ 14 Kennis is Kracht. 350 archivarissen in Amersfoort De KVAN-dagen zijn het jaarlijkse feest der (h)erkenning voor beroepsbeoefenaren werkzaam in het archiefwezen. Het thema van de KVAN-dagen op 8 en 9 juni 2015: ‘Kennis is Kracht’. Plaats van handeling: theater en zalencomplex De Flint in Amersfoort. Een terugblik. Redactie Archievenblad ■ Inhoud nummer 6 2015 n 3 04 Van de redactie 05 De archiefervaring 06 Nieuws uit het veld 10 Doe open! Een pleidooi voor actieve openbaarheid, Marens Engelhard 14 Kennis is Kracht. 350 archivarissen in Amersfoort, Redactie Archievenblad 18 Archieven: een voortdurende bron van zorg, Charles Jeurgens 22 ‘Vervreemding van archiefbescheiden, Noor Schreuder 24 Archivering en de Omgevingswet, Roland Bisscheroux 27 Variatie troef bij de Restauratiebeurs 2015, Bert Lijnsvelt 28 Hergebruik van overheidsinformatie, Tjeerd Schiphof 32 Column 33 KVAN Nieuws | SNAAI Lab 34 Uitgelezen 36 Agenda 37 Burgerlijke Stand: ‘Ik ben meer dan tevreden.’ In gesprek met Freek Huitink, Fransien Smeets 10 Doe open! Een pleidooi voor actieve openbaar- heid Op maandag 18 mei 2015 vond het festival ‘Doe Open!’ plaats. In Pakhuis de Zwijger in Amsterdam kwamen bestuur- ders, burgers en belangen- groepen bijeen om te praten over het belang van open communicatie bij maat- schappelijke vraagstukken. Algemene rijksarchivaris Marens Engelhard gaf enkele prikkelende bespiegelingen op het thema actieve open- baarheid. Marens Engelhard ■ 24 Archivering en de Omgevingswet In 2018 wordt naar verwachting de Omgevingswet ingevoerd. Deze wet vervangt onder andere de huidige Wet ruimtelijke ordening (Wro) uit 2008 en de Wet algemene bepalingen om- gevingsrecht (Wabo) uit 2010. Wat gaat er veranderen? Roland Bisscheroux ■ Colofon Het Archievenblad is een uitgave van de Koninklijke Vereniging van Archivarissen In Nederland (KVAN). Het Archievenblad verschijnt tienmaal per jaar. Alle leden van de KVAN ontvangen het Archievenblad. Redactie Matthijs Andreas, Dick Deuzeman, Joris van Dieren- donck (eindredacteur), Femke Dijkhuis, Ton Dijksterhuis, Tessa Free, Caroline Leistra, May Scheepers, Fransien Smeets, René Spork (hoofdredacteur), Floortje Tuinstra, Dick Veldhuizen, Nico Vriend, Ruud Yap. Vaste medewerkers Roland Bisscheroux, Marcel Duijghuisen, Marieke de Haan, Charles Jeurgens, Hannie Kool-Blokland, Erik Kraai, Sandy Marijnissen, Noor Schreuder, Theo Thomassen, Peter Vlot. Redactieadres Archievenblad Westervoortsedijk 67-D, 6827 AT Arnhem Telefoon: (026) 352 16 05 E-mail: redactie@archievenblad.nl E-mail persberichten: nieuws@archievenblad.nl Website: www.archievenblad.nl Abonnementen en ledenadministratie Wie geen lid is van de KVAN kan het Archievenblad bestellen bij het KVAN-bureau. Ook voor adres- wijzigingen kunt u daar terecht. KVAN-bureau Westervoortsedijk 67-D, 6827 AT Arnhem Telefoon: (026) 352 16 05 E-mail: bureau@kvan.nl Website: www.kvan.nl Jaarabonnement Nederland € 76,50 Buitenland € 88,50 Losse nummers € 7,80 Product- en personeelsadvertenties Sales & Services geeft inlichtingen over tarieven en plaatsing van alle advertenties. Postbus 2317, 1620 EH Hoorn Telefoon: (0229) 21 12 11 Fax: (0229) 27 04 04 E-mail: administratie@salesandservices.nl Ontwerp Infour, marketing en communicatie, Heerlen Opmaak en druk Schrijen-Lippertz MediaNova B.V. Coverfoto Sjoerd Knibbeler ISSN 1385-4186 Het volgende nummer van het Archievenblad verschijnt begin september 2015. 4 n 2015 nummer 6 Van de redactie Majesteitsschennis Citaat van de maand Het begrip ‘majesteitsschennis’ stamt uit het Romeins recht. Wanneer iemand zich minachtend uitliet over de Romeinse republiek en haar instellingen werd de majesteit of majestas geschonden. Feestvieren na een nederlaag van het Romeinse leger of spotten met religieuze ceremoniën van de staat werden – vermoedelijk net als pissen in een Romeinse fontein – gezien als majesteitsschennis. Met de alleenheerschappij van de keizer werd majesteitsschennis synoniem voor belediging van het staatshoofd. Zo wordt het begrip – helaas – ook in ons land in beperkte zin uitgelegd. Daarbij zwakt de rechter de laatste jaren de zaak nog verder af door het grondwettelijk recht op vrije meningsuiting zwaarder te laten wegen dan de belediging. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens bepaalde bovendien in 1992 dat ‘de grens van toegestane kritiek ruimer is als het gaat om de regering dan bij een gewone burger’. Daar zijn Willy (Willem) en Maxima mooi klaar mee! Hoe zit het met het beledigen van onze majesteit? Ferdinand Domela Nieuwenhuis kreeg in 1887 een half jaar gevangenisstraf voor het beledigen van koning Willem III (koning Gorilla). In 1896 blies iemand op een fluit op het moment dat koningin Wilhelmina langsreed: drie maanden cel! In 1954 schreef Jan Fabius kritisch over de Greet Hofmans-affaire, waarna hij tien dagen celstraf kreeg. Tekenaar Bernard Willem Holtrop moest in 1969 een boete betalen van 200 gulden omdat hij een spotprent had gemaakt van koningin Juliana als prostituee. In diezelfde tijd kreeg iemand drie weken cel die in een studentenblad prinses Beatrix als Playboy-model had afgebeeld. Nog in juli 2007 kreeg een 47-jarige man een boete van 400 euro wegens majesteitsschennis, omdat hij tijdens een conflict met enkele agenten riep dat koningin Beatrix een hoer was. Tevens beschreef hij welke seksuele handelingen hij met haar wilde verrichten, gevolgd door de bewering: ‘Dat vindt ze lekker.’ Recent in het geheugen staat Erwin L., veroordeeld tot vijf maanden cel wegens majesteitsschennis, nadat hij op Prinsjesdag 2010 een waxinelichthouder naar de Gouden Koets had gegooid. Zelf bepleit ik een ruimere uitleg – dichter bij de oorspronkelijke bedoeling – van het begrip ‘majesteitsschennis’. Niet alleen belediging van de hardwerkende majesteit, ook belediging van instellingen, bedrijven en organisaties met het predicaat ‘koninklijke’ mag wat mij betreft hard worden bestraft. Na afloop van een diner tijdens de KVAN-dagen dronken de straat op en bij elke lantaarnpaal ‘fuck the KVAN’ roepen, is dan niet zonder risico. Ach, enige fatsoensnormen ten aanzien van een eerbiedwaardige bijna 125 jaar oude vereniging mogen toch wel worden gehanteerd, desnoods op straffe van… n René Spork n hoofdredacteur@archievenblad.nl ‘Zo voorkomen we dat iemand: in zijn wiek geschoten is, op zijn pik getrapt, in zijn kruis getast of in zijn kuif gepikt.’ René Spork nummer 6 2015 n 5 De archiefervaring van Anje van der Lek was om te kunnen herleiden waar informatie vandaan kwam en hoe deze was gebruikt. Dat ook het mapje waar een bepaald document in was opgeslagen, kon bijdragen aan de betekenis van het stuk. Een aangeboren ‘respect des fonds’! Ik maakte een switch naar het archiefwezen en ging weer studeren. Steeds vaker dacht ik: wat een mooi, veelzijdig en belangrijk vak. Hoe informatie gecreëerd voor het ene doel, nuttig kan zijn voor een ander doel. Direct, of eeuwen later. Hoezeer de context van een bron betekenis geeft aan een stuk. Hoezeer informatie noodzakelijk is voor het goed uitvoeren van taken en transacties, maar hoe diezelfde informatie mensen ook identiteit of zelfs een stem geeft. Dat overheden en grote bedrijven zich kunnen verantwoorden. En ook nog eens een vak dat middenin een van de grote disruptieve veranderingen van deze tijd staat: de digitale informatierevolutie. Enfin, nu weer even terug met de poten in de klei. Ik kwam er ook gauw genoeg achter dat lang niet iedereen dit gevoel én deze interesse deelde. Dat sommige mensen gaan rollen met hun ogen als je over duurzame toegankelijkheid van informatie in het zaaksysteem begint. Dat je sowieso het hele woord ‘archiefbescheiden’ maar beter niet meer kunt gebruiken, als je niet meewarig wilt worden aangekeken. Nou, dan zeg ik ‘informatie’, zo u wilt ‘procesgebonden’. Potééto potááto. Ik prijs mezelf gelukkig dat ik mag meewerken aan het veranderen van de archiefsector in dit boeiende tijdsgewricht. Ook al gaat het niet zo snel als je zou willen. Soms moeizamer dan gedacht, maar we gaan stug door! Zodat we ook in de toekomst nog een verleden hebben. ■ Anje van der Lek ■ adviseur digitale informatie, Regionaal Archief Alkmaar. Nee, ik ben nooit tot tranen toe geroerd geraakt door het in mijn handen houden van een eeuwenoud stuk. Die historische sensatie heeft mij niet voor het archiefvak gewonnen. Mijn fascinatie voor de structuur van informatie begon tijdens mijn studie geschiedenis, in de tweede helft van de jaren negentig van de vorige eeuw. Ik ben van de laatste ‘non-digital native’ generatie, die nog braaf vanuit naslagwerken en Leidse boekjes naar informatie leerde zoeken. Maar elke week werd de digitale bibliotheek- catalogus beter en kwamen er zogenaamde ‘online’ (Whoohoo! Spannund!) bibliografieën bij. Dat je zo vanaf je computertje in Groningen je literatuuronderzoek kon voorbereiden, vond ik superinteressant. En eigenlijk voelde het als vals spelen. Informatie zoeken werd zo wel heel makkelijk. Ook al moest ik voor het inzien van de artikelen met mijn OV-kaart op pad, want één gulden per papieren kopie ging toch uh… in de papieren lopen! Mijn volgende archiefervaring deed ik op als ‘archives and records management assistant’ bij een groot Amerikaans consultancybedrijf dat volledig ‘paperless’ was gegaan. Al was er toch nog een hoop papier in omloop… Daar groeide mijn interesse in de rol van informatie in een werkproces. Ik merkte dat ik er gevoel voor had (ik werd nog niet gehinderd door enige vakkennis). Vrij natuurlijk had ik namelijk het besef dat informatie een bepaalde orde en structuur had, en dat je die maar beter niet zomaar door elkaar kon gooien. Dat het nuttig ‘Ik prijs mezelf gelukkig dat ik mag meewerken aan het veranderen van de archiefsector in dit boeiende tijdsgewricht’ (foto Jorge Kasabji, Wikimedia Commons). Anje van der Lek: ‘Ik prijs mezelf gelukkig dat ik mag meewerken aan het veran- deren van de archiefsector in dit boeiende tijdsgewricht’ (foto Suzanne de Gunst). Nieuws uit het veld Lot ‘beul van Auschwitz’ bekend Lange tijd was onduidelijk wat er na de oorlog met een van de wreedste nazi’s is gebeurd. Een vergeten onderzoeksakte uit 1966 werpt nu licht op het lot van SS-Lagerführer Karl Fritsch, de beul van Auschwitz. Fritsch was degene die in de zomer van 1941 met het idee kwam om de pesticide Zyklon-B te gebruiken in de gaskamers van Auschwitz. Hij bouwde in korte tijd een reputatie op als kampbeul. ‘Dit is geen sanatorium’, zo begroette hij nieuwe gevangenen. ‘De enige uitgang is de schoorsteen van het crematorium.’ Fritsch werd in februari 1942 overge- plaatst en later naar het front gestuurd. Decennialang wist niemand wat er sindsdien met hem is gebeurd. Nu is er een onderzoeksakte gevonden in het Bundesarchiv in Ludwigsburg. Een Berlijnse vrouw, Gertrud Berendes, verklaart daarin dat Fritzsch op 2 mei 1945 in een kelder in de Sächsische Strasse 42 in Berlijn, waar ook Berendes woonde, zichzelf een kogel door het hoofd schoot. ‘Zittend op een ijzeren bed.’ Berendes’ vader en een buurman zouden het lijk van Fritzsch hebben begraven in het Preussenpark. Bron: www.ad.nl Archivering in het kader van Omgevingswet Gemeenten moeten werk maken van digitaal werken en digitaal archiveren. ideeën over de aanpak verschillen, staat de noodzaak tot standaardisatie als een paal boven water. Volgens Plasterk is het onverkoopbaar dat gemeenten op eigen houtje het wiel opnieuw uitvinden. In december 2013 lanceerde Dimpact de eerste generieke website op www.schijndel.nl. Andere gemeenten volgden, zoals Zwolle, Oldambt en Raalte. De kernwebsite WIM is te downloaden vanaf een speciale website. Bron: www.automatiseringgids.nl BRAIN en KVAN verkennen samenwerking Op 2 april 2015 zijn de besturen van KVAN en BRAIN (opnieuw) in gesprek gegaan over samenwerking. Dat samenwerking zinvol kan zijn, vinden zowel de besturen als de leden van beide verenigingen. Eendrachtige samenwerking kan veel opleveren in termen van invloed, kansen, kwaliteit van producten en diensten en besparing van schaarse uren en euro’s. Hoe samenwerking vorm moet krijgen met respect voor het eigen karakter en de specifieke doelstellingen van de betrokken organisaties, is in 2015 daarom onderwerp van een zorgvuldige verkenning. De verkenning en fasering van dit proces staan op de agenda van de algemene ledenvergadering van zowel KVAN als BRAIN. Bron: www.kvan.nl, www.archiefbrain.nl Dat staat in het rapport Verkenning Omgevingswet & Archivering. Het rapport is opgesteld door adviesbureau PBLQ HEC, in opdracht van het ministerie van Infra- structuur en Milieu. Het onderzoek is begeleid door deskun- digen vanuit de verschillende overheden, waaronder VNG en KING. Omgevings- plannen en vergunningen moeten, aldus het rapport, digitaal beschikbaar komen. Bovendien moeten deze duurzaam beheerd worden vanwege de (mogelijke) rechtsgevolgen die eraan verbonden zijn. Het is aan te bevelen de informatie op te nemen in landelijke registers. Bron: www.bwtinfo.nl Plasterk: standaardisatie gemeentewebsites Minister Plasterk zet in op standaardisatie van gemeentesites. Hij heeft daarover al uitgebreid overleg gehad met zo’n 30 gemeenten, verenigd in het samen- werkingsverband Dimpact. Dimpact vult de oproep tot standaardisatie in met haar generieke (kern)website- model, genaamd WIM. ‘Dit initiatief is een aansprekende stap in de richting van uniformering van alle gemeentelijke websites in Nederland’, meent Plasterk. Plasterk geeft richting aan de ambitie voor uniformering van gemeentelijke websites. De Tweede Kamer denkt daarbij aan één website, gefaciliteerd door de overheid. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) voelt daarentegen meer voor gestandaardi- seerde gemeentewebsites die samen met de markt tot stand komen. Hoewel 6 n 2015 nummer 6 Ingang Auschwitz (foto Wikimedia Commons).nummer 6 2015 n 7 Nieuws uit het veld Koloniaal erfgoed terughalen (I) Het kabinet moet veel meer doen om Nederlands erfgoed in het buitenland te beschermen. Een wetswijziging van de VVD daartoe wordt door een Kamer- meerderheid gesteund. Nu ligt Nederlandse geschiedenis vaak nog in oude koloniën te verslonzen, tot ongenoegen van de Kamer. Kamerlid Van Veen (VVD) dient daarom een wetswijziging in. ‘We moeten niet alleen onze cultuur in Nederland beschermen, maar ook in het buiten- land’, zegt de liberaal. Hij merkt dat daarvoor te weinig oog is in Nederland, door de wijze waarop ‘een bepaalde stroming’ nu naar de koloniale tijd kijkt. De VVD’er ziet dat archieven van bijvoorbeeld de VOC in India liggen te vergaan in slechte omstandigheden. Met steun van de PvdA wil hij dat Nederlandse huidige staat te digitaliseren en online toegankelijk te maken. Dit geeft ook de mogelijkheid om met name Indonesische onderzoekers te laten kennismaken met de inhoud van het archief en de historische betekenis ervan voor de vroegmoderne geschiedenis van Indonesië. Het hele interview is terug te luisteren via: cultuur.eenvandaag.nl. De gedigitali- seerde archieven zijn te raadplegen op: www.sejarah-nusantara.anri.go.id. Bron: www.eenvandaag.nl Wet hergebruik overheidsinformatie Het hergebruik van openbare overheids- informatie is op 9 juni 2015 vastgelegd in een eigen wet. Het wetsvoorstel werd met algemene stemmen aangenomen door de Tweede Kamer. De nieuwe wet implementeert EU- richtlijn 2013/37/EU pdf icoon over het hergebruik van overheidsinformatie in Nederlandse regelgeving. Hiermee worden, op advies van de Raad van State, de regels die gaan over het hergebruik van openbare overheids- informatie nu in een eigen wet ondergebracht. Uitgangspunt is dat in beginsel alle openbare overheidsinformatie zo gemakkelijk mogelijk beschikbaar moet zijn voor burgers en bedrijven. Deze openbare overheidsinformatie kan, naast het doel waarvoor zij is verzameld, waarde hebben voor partijen buiten de overheid. Op basis van overheidsinformatie kunnen nieuwe producten en diensten met uiteenlopende doeleinden worden ontwikkeld. Met dit voorstel moeten archieven, musea en (universiteits)bibliotheken ambassadeurs zich gaan inzetten om die stukken terug te krijgen. ‘Voor Neder- land zijn ze van grote waarde en oude koloniën zien er vaak niks in.’ Als het land overtuigd is en de stukken aan Nederland aanbiedt, regelt Van Veens wetswijziging onder meer dat Neder- land verplicht is het aan te nemen en er goed voor te zorgen. ‘We moeten nu iets doen, anders gaat die geschiedenis verloren’, stelt Van Veen. Dat er nu te weinig gebeurt komt volgens hem ook doordat het chic is om de neus op te halen voor de koloniale tijd. PvdA- Kamerlid Monasch steunt de wetswijziging en wil ook meer koloniale geschiedenis naar Nederland halen. ‘Het is een roemrijke geschiedenis. Daar kun je van alles van vinden, maar het is wel onze geschiedenis.’ Bron: www.telegraaf.nl Koloniaal erfgoed terughalen (II) Naar aanleiding van Kamervragen over de nieuwe erfgoedwet die in Nederland van kracht zal worden, heeft historicus Henk Niemeijer op 8 juni jongstleden vanuit Jakarta een radio-interview gegeven aan EenVandaag. Niemeijer is historicus en in Jakarta betrokken bij het digitaliseren en ontsluiten van koloniale archieven. Aanleiding was de vraag of Nederland archieven in het buitenland naar Nederland terug moet halen om deze beter te kunnen behouden. Volgens Niemeijer kan daar voor de Nederlandse archieven in Indonesië geen sprake van zijn. De bewaaromstan- digheden zijn momenteel goed en de uitdaging is om de archieven in de Kamerlid Van Veen: ‘We moeten nu iets doen, anders gaat die geschiedenis verloren.’ Arsip, nationaal archief van Indonesië (foto part. coll.). >>Nieuws uit het veld meewerken aan het hergebruik van overheidsinformatie. Ook moet een verzoek om hergebruik altijd, behalve als er sprake is van een uitzonderings- situatie, worden ingewilligd. De hoogte van een eventuele vergoeding voor het beschikbaar stellen van informatie mag niet hoger zijn dat de daadwerkelijke kosten. Organisaties die kostendekkend moeten werken, zoals het Kadaster, de Dienst Wegverkeer (RDW) en de Kamer van Koophandel, mogen wel hogere tarieven vragen. Ten slotte moet digitale informatie voortaan in een open en machineleesbaar formaat worden aangeboden. Bron: www.eerstekamer.nl Namen geëxecuteerden Sulawesi in NA Een aantal lijsten met daarop namen van ongeveer 180 Indonesiërs die in 1947 op het eiland Sulawesi zijn geëxecuteerd, zijn opgedoken in het Nationaal Archief. Dat meldt De Correspondent. De lijsten kunnen een doorbraak betekenen in de rechtszaken die door nabestaanden van de slachtoffers zijn aangespannen tegen de Nederlandse Staat. Het gaat om in totaal ongeveer zestig getuigenverklaringen en een aantal lijsten die nooit eerder zijn vermeld, met daarop de namen van zo’n 180 Indonesiërs die standrechtelijk zijn geëxecuteerd. Van dergelijke documenten werd altijd aangenomen dat ze achter waren gebleven in Indonesië nadat Nederland zich terugtrok uit het land en de soevereiniteit overdroeg. delen met derden, tenzij voor weten- schappelijke, statistische of historische doelen. Wat is wetenschappelijk? Wat is statistisch? Ook staat er dat verwerking van gegevens hoe dan ook toegestaan is ‘als de belangen van de verwerker groter zijn dan de belangen van het datasubject’. Ofwel: bedrijfsbelangen wegen zwaarder dan de belangen van de burger. ‘Dit is echt een stap achteruit ten opzichte van de huidige Wet bescherming persoonsgegevens’, zegt Daphne van der Kroft van privacywaakhond Bits of Freedom. Ook bedrijven klagen. Nu zijn alleen de bedrijven waarmee internet- gebruikers rechtstreeks contact hebben, zoals banken, sociale media en webwinkels, juridisch aansprakelijk voor misbruik en datalekken. Straks moeten ook de aanbieders van cloud-diensten, de achterliggende digitale pakhuizen, zich aan de wet houden. Het gepresen- teerde voorstel geldt niet voor politie en justitie. Voor hen moet er dit najaar een nieuwe richtlijn zijn over de omgang met data. Daarnaast onderhandelt Europees commissaris Jourova met de Verenigde Staten over wat hun inlichtingendiensten met de data van Europese burgers mogen. De houding van de Amerikanen tot dusver is ‘teleurstellend’, aldus Jourova. Bron: www.volkskrant.nl Hoe de lijsten en getuigenissen in Nederland terecht zijn gekomen, is volgens De Correspondent niet meer te achterhalen. Er duiken steeds weer nieuwe documenten of foto’s uit die periode op. Het vinden van documen- tatie is moeilijk gebleken vanwege de chaotische situatie in Indonesië destijds. Getuigenverklaringen en dodenlijsten kunnen dienen als overtuigend bewijs voor de rechter. Bron: www.decorrespondent.nl Wetsvoorstel persoonsgegevens ‘stap achteruit’ De EU-landen zijn het 15 juni eens geworden over een nieuw Europees wetsvoorstel dat burgers beter moet beschermen tegen de datahonger van grote bedrijven. Maar de mazen in de wet zijn groot. De Algemene Verordening Gegevens- bescherming moet Europeanen meer controle geven over de persoonlijke gegevens die zij achterlaten bij internet- bedrijven. De 28 EU-lidstaten kwamen tot het langverwachte compromis. Het voorstel moet nog wel langs het Europees Parlement, dat het niet ver genoeg vindt gaan. Een Europese verordening geldt per definitie in alle landen en dat is dan ook de belangrijkste vooruitgang van de GDPR, zoals hij wordt afgekort. Bedrijven en burgers weten waar ze aan toe zijn. Wie over Facebook wil klagen, kan voortaan bij zijn eigen toezichthouder (in Nederland het College Bescherming Persoonsgegevens) terecht. ‘Deze one-stop-shop’, zei Europees commissaris van Justitie Vera Jourova, ‘is een grote stap voorwaarts’. Het recht om vergeten te worden (waarbij Google-zoekresultaten worden gewist) wordt geformaliseerd. Bedrijven van buiten de Europese Unie kunnen zich straks niet meer beroepen op de wetgeving in het land waar zij hun hoofdkwartier hebben, of waar hun servers staan. Tegelijkertijd staat het 76 pagina’s dikke document bol van de waterige compro- missen en tientallen uitzonderingen. Bedrijven mogen hun data niet zomaar 8 n 2015 nummer 6 Nieuw: handreiking waardering en selectie Hoe bepaalt een overheidsorganisatie welke informatie bewaard moet blijven en welke vernietigd moet worden? En hoe houd je daarbij rekening met verschillende belangen? Een nieuwe handreiking van het Nationaal Archief biedt uitkomst. Op 11 mei kreeg Marjan Hammersma – directeur-generaal Cultuur en Media van het ministerie van OCW – uit handen van de algemene rijksarchivaris Marens Engelhard digitaal het eerste exemplaar >>nummer 6 2015 n 9 van Belangen in balans. Handreiking voor waardering en selectie van archiefbescheiden in de digitale tijd. De handreiking beschrijft hoe een departement, dienst of agentschap in het digitale tijdperk op een verantwoorde manier invulling kan geven aan waardering en selectie van archiefbescheiden. Verantwoord betekent ook dat digitale informatie geselecteerd wordt op het moment van creatie. De handreiking presenteert drie waarderingsinstrumenten: de risicoanalyse, systeemanalyse en de hotspot-monitor. De instrumenten sluiten aan op de huidige praktijk. De handreiking en een beknopt informatieblad zijn te downloaden op de website van het Nationaal Archief: www.nationaalarchief.nl/onderwerpen/ waardering-selectie/handreiking- waardering. London Manifesto: call for fair copyright In a bid for fair copyright laws that will benefit citizens and researchers across Europe organisations have called for much needed reforms. The London Manifesto calls for fair copyright for libraries and archives across Europe. The manifesto outlines needed reforms that will better support research, innovation and growth and will help create a digital single market. It focuses on the important role of libraries and archives. The reforms would mean that libraries can acquire and lend commercially available digital materials and, with archives, can continue to underpin knowledgeable societies in the digital age. The reforms would allow libraries and archives to better support research through modern text and data mining techniques. They would also create a more manageable system of harmonised copyright laws across EU member states. Non standardised copyright laws across Europe are failing to support fair access and use of digital content. Researchers and citizens in one country can be subject to a completely different copyright regime than in another country. This creates significant problems for researchers who are working collaboratively across Europe and will ultimately obstruct the vision of a digital single market. Bron: www.cilip.org.uk Some books used to be made of human skin… Though it sounds gruesome to us now, books bound in human skin were not uncommon a few centuries ago. Last year Harvard conservators confirmed a book in their library had an exterior made of human skin after scientists tested the binding. Now University of Notre Dame conserva- tors are awaiting results about whether a book in their collection was made using human skin. Though the Notre Dame copy’s history is unclear, the book has been a highlight on the library’s Special Collections tour for so long that researchers decided to send a sample to the New York City Medical Examiner’s office. Newspaper clippings inside purport that Christopher Columbus once owned the book, which is said to have been bound with the skin of a Moorish chieftain. It may have passed hands after an era of forcible conversions of Muslim inhabi- tants to Christianity in Granada, Spain. But other evidence indicates it may have been in the library of a German book collector around the same time, which contradicts the clippings’ timeline. Specifically, an inscription on the title page reads ‘Sum Christophori Binderi’ (‘Christophorus Binderus’ book’), according to a synopsis from staff curator George Rugg. The university speculates it obtained the book around 1916. Using human skin to cover books, or anthropodermic binding, peaked in the 19th century. Authors and scientists willingly donated their bodies after they died, but criminals’ corpses were also used to bind texts about law or medicine. France’s Reign of Terror also saw a spike in human-skin bindings, particularly those of nobles. Source: www.buzzfeed.com Nieuws uit het veld Using human skin to cover books peaked in the 19th century. Illustratie: Christopher Dombres (Wikimedia Commons).Next >